Viện Sở hữu Trí tuệ Quốc gia”: Tên Gọi Mới và Sự Hợp nhất Mang Tính Chiến lược

Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ , một đơn vị chủ chốt trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Việt Nam, sẽ chính thức bước vào một giai đoạn phát triển mới với tên gọi, cơ cấu tổ chức và sứ mệnh được điều chỉnh quan trọng. Theo thông báo từ Bộ Khoa học và Công nghệ, những thay đổi này nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng cường vai trò của Viện trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.

Những điều chỉnh này không chỉ đơn thuần là thay đổi về mặt hành chính mà còn phản ánh một định hướng chiến lược trong việc củng cố và phát triển lĩnh vực sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Các thay đổi bao gồm việc đổi tên chính thức, một cuộc sáp nhập mang tính chiến lược với một viện nghiên cứu quan trọng khác, và sự phân bổ mới về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Tất cả các thay đổi này đã chính thức có hiệu lực kể từ ngày 09 tháng 5 năm 2025.  

“Viện Sở hữu Trí tuệ Quốc gia”: Tên Gọi Mới và Sự Hợp nhất Mang Tính Chiến lược

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là việc đổi tên của Viện. Cùng với đó là sự hợp nhất tổ chức nhằm tạo ra một định chế mạnh mẽ hơn, có khả năng đáp ứng tốt hơn các yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

A. Đổi Tên và Ngày Hiệu Lực Chính Thức

Theo các quyết định của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ (tên cũ) sẽ chính thức đổi tên thành Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia. Tên gọi mới này sẽ bắt đầu được sử dụng và có hiệu lực pháp lý kể từ ngày 09 tháng 5 năm 2025.  

Việc bổ sung cụm từ “Quốc gia” vào tên gọi mới của Viện không chỉ là một sự thay đổi về danh xưng. Trong bối cảnh các cơ quan nhà nước tại Việt Nam, điều này thường hàm ý một sự nâng tầm về vị thế, một vai trò trung tâm hơn và một phạm vi trách nhiệm rộng lớn hơn trên toàn quốc. Điều này cho thấy Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia được kỳ vọng sẽ trở thành một cơ quan đầu ngành trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và các hoạt động chuyên môn liên quan đến sở hữu trí tuệ, có vai trò dẫn dắt và điều phối ở tầm quốc gia.

B. Hợp nhất Tổ chức: Kết hợp Năng lực Nghiên cứu và Khai thác Công nghệ

Cùng với việc đổi tên, một sự thay đổi quan trọng về cơ cấu là việc hợp nhất Viện Khoa học sở hữu trí tuệ với Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ để thành lập Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia. Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ, với thông tin liên hệ từng được biết đến qua địa chỉ email niptech@most.gov.vn, là một đơn vị có chuyên môn trong lĩnh vực nghiên cứu sáng chế và ứng dụng công nghệ.  

Sự hợp nhất này được thực hiện theo Quyết định số 519/QĐ-BKHCN ngày 09 tháng 4 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là một bước đi mang tính chiến lược, nhằm tập hợp và phát huy sức mạnh tổng hợp từ hai đơn vị có những thế mạnh bổ trợ cho nhau. Viện Khoa học sở hữu trí tuệ (VIPRI) từ trước đến nay được biết đến với các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về SHTT, đào tạo, giám định và định giá tài sản trí tuệ. Trong khi đó, Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ lại có thế mạnh về nghiên cứu ứng dụng sáng chế và thúc đẩy việc khai thác, thương mại hóa công nghệ.  

Việc sáp nhập hai viện này được kỳ vọng sẽ tạo ra một cơ sở SHTT toàn diện hơn, có khả năng kết nối hiệu quả hơn giữa hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển sáng chế với việc ứng dụng và khai thác các thành tựu đó vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh. Mục tiêu của sự hợp nhất này có thể bao gồm việc tối ưu hóa nguồn lực, giảm thiểu sự chồng chéo trong hoạt động giữa các đơn vị, từ đó nâng cao năng lực tổng thể của quốc gia trong việc phát triển và sử dụng hiệu quả tài sản trí tuệ, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế – xã hội.

C. Tóm tắt Các Thay đổi Chính

Để các cơ quan, tổ chức và cá nhân tiện theo dõi, dưới đây là bảng tóm tắt những thay đổi chính liên quan đến Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ:

Chức năng, Nhiệm vụ và Quyền hạn Mới: Định hướng Phát triển của Viện Sở hữu Trí tuệ Quốc gia

Toàn bộ các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức chi tiết của Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia sau khi hợp nhất được nêu rõ tại Quyết định số 520/QĐ-BKHCN ngày 09/4/2025 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhất xác định vai trò và phạm vi hoạt động của Viện trong giai đoạn mới.  

So với chức năng, nhiệm vụ của Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ (VIPRI) trước đây, vốn tập trung vào nghiên cứu, đào tạo, giám định, định giá và tư vấn pháp luật về sở hữu trí tuệ , và Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ với thế mạnh về nghiên cứu ứng dụng và thương mại hóa công nghệ, Quyết định 520/QĐ-BKHCN đã vạch ra những điểm mới và mở rộng đáng kể cho Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia sau sáp nhập.  

Một trong những điểm mới nổi bật nhất là sự nhấn mạnh vào chức năng “khai thác và phát triển tài sản trí tuệ, kết nối hoạt động khai thác và phát triển tài sản trí tuệ với hoạt động chuyển giao, ứng dụng và phát triển công nghệ phục vụ phát triển kinh tế – xã hội” (Điều 1, Khoản 1 Quyết định 520/QĐ-BKHCN). Điều này thể hiện rõ mục tiêu tích hợp năng lực của hai viện cũ, không chỉ dừng lại ở việc tạo ra và bảo hộ tài sản trí tuệ mà còn đẩy mạnh việc đưa tài sản trí tuệ vào thực tiễn, tạo ra giá trị gia tăng.

Nhiệm vụ “Nghiên cứu, khai thác thông tin sở hữu trí tuệ” (Điều 2, Khoản 4 Quyết định 520/QĐ-BKHCN) được quy định rất chi tiết, cho thấy một sự đầu tư và mở rộng mạnh mẽ so với trước đây. Các hoạt động mới hoặc được tăng cường bao gồm:

• Phân tích sâu thông tin sáng chế theo ngành và thị trường, lập bản đồ sáng chế, nghiên cứu xu hướng phát triển công nghệ chiến lược.
• Xây dựng mô hình và cơ chế hỗ trợ các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong việc thương mại hóa, khai thác sáng chế.
• Nghiên cứu nhận dạng công nghệ, bí quyết công nghệ từ sáng chế, triển khai các hoạt động nghiên cứu thiết kế, tái lập để hoàn thiện, giải mã, làm chủ và chuyển giao công nghệ.
• Tổ chức các hoạt động kết nối giữa nhà đầu tư và chủ sở hữu sáng chế, tư vấn chuyển giao công nghệ, quảng bá sáng chế tiềm năng.

Lĩnh vực “Nghiên cứu khoa học về sở hữu trí tuệ và tài sản trí tuệ” cũng được bổ sung thêm mảng “khai thác công nghệ từ sáng chế, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn” (Điều 2, Khoản 5 Quyết định 520/QĐ-BKHCN), phản ánh sự tích hợp chuyên môn từ Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ.

Nhìn chung, Quyết định 520/QĐ-BKHCN không chỉ gộp chung các nhiệm vụ cũ mà còn tạo ra một định hướng chiến lược mới, toàn diện hơn cho Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia. Viện mới sẽ đóng vai trò là một trung tâm kết nối mạnh mẽ hơn giữa nghiên cứu, bảo hộ sở hữu trí tuệ với ứng dụng thực tiễn, khai thác thương mại và chuyển giao công nghệ, hướng tới một vòng đời tài sản trí tuệ hoàn chỉnh và hiệu quả hơn.

Cơ cấu tổ chức (Theo Điều 3 Quyết định 520/QĐ-BKHCN)

1. Lãnh đạo Viện:
   • Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia có Viện trưởng và các Phó Viện trưởng.
   • Viện trưởng chịu trách nhiệm trước Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ và trước pháp luật về kết quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
   • Phó Viện trưởng giúp Viện trưởng chỉ đạo, điều hành các lĩnh vực công tác được phân công, chịu trách nhiệm trước Viện trưởng và trước pháp luật về nhiệm vụ được giao.
2. Tổ chức bộ máy:
   • Phòng Tổng hợp.
   • Phòng Giám định sở hữu trí tuệ.
   • Phòng Quản trị tài sản trí tuệ.
   • Phòng Khai thác thông tin sở hữu trí tuệ.
   • Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các phòng và mối quan hệ công tác giữa các phòng do Viện trưởng quy định.

Với việc hợp nhất Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ, một đơn vị có chuyên môn về ứng dụng và chuyển giao công nghệ, Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia được kỳ vọng sẽ có sự tăng cường đáng kể trong năng lực thúc đẩy việc khai thác và thương mại hóa các kết quả nghiên cứu và tài sản trí tuệ. Điều này có nghĩa là Viện không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu lý luận hay hỗ trợ xác lập quyền, mà còn đóng vai trò tích cực hơn trong việc đưa các sáng chế, giải pháp hữu ích vào đời sống, góp phần tạo ra giá trị kinh tế và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp và xã hội. Sự kết hợp này hứa hẹn sẽ tạo ra một cầu nối vững chắc hơn giữa nghiên cứu khoa học, bảo hộ sở hữu trí tuệ và ứng dụng thực tiễn, qua đó đóng góp trực tiếp hơn vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

Ý nghĩa và Tầm nhìn: Nâng Tầm Vai Trò Sở hữu Trí tuệ trong Phát triển Quốc gia

Việc tái cấu trúc và thành lập Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia mang nhiều ý nghĩa quan trọng, không chỉ đối với bản thân Viện mà còn đối với toàn bộ hệ thống sở hữu trí tuệ và sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Quyết định này phản ánh sự nhìn nhận ngày càng sâu sắc của Chính phủ về vai trò chiến lược của sở hữu trí tuệ như một động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Sự ra đời của một Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia với quy mô và năng lực được tăng cường được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các bên liên quan. Đối với cộng đồng doanh nghiệp và các nhà đổi mới sáng tạo, một cơ quan SHTT quốc gia mạnh mẽ hơn có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ toàn diện hơn, từ nghiên cứu, tư vấn, đào tạo đến hỗ trợ khai thác và thương mại hóa tài sản trí tuệ. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc bảo vệ và phát huy giá trị của các thành quả sáng tạo. Đối với giới nghiên cứu và các trường đại học, Viện mới có thể trở thành một đối tác quan trọng trong việc thúc đẩy các nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ. Nhìn chung, việc hợp nhất và nâng tầm Viện sẽ góp phần xây dựng một hệ thống sở hữu trí tuệ quốc gia hoạt động hiệu quả hơn, gắn kết chặt chẽ hơn giữa các khâu từ tạo ra tri thức đến ứng dụng vào thực tiễn.

Mặc dù các văn bản không nêu cụ thể mối liên hệ với các chiến lược quốc gia, việc tái cấu trúc một cơ quan quan trọng như vậy thường nằm trong một kế hoạch tổng thể nhằm tăng cường năng lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Thời điểm có hiệu lực vào năm 2025 cũng có thể gợi ý sự chuẩn bị nguồn lực và thể chế để thực hiện các mục tiêu phát triển trong các giai đoạn kế hoạch tiếp theo của đất nước. Đây là một bước đi phù hợp với xu thế chung của nhiều quốc gia đang phát triển, coi việc đầu tư vào hệ thống sở hữu trí tuệ là một yếu tố nền tảng để thúc đẩy một nền kinh tế dựa trên tri thức và đổi mới.

Thông tin Quan trọng dành cho Các Cơ quan, Đơn vị và Cá nhân Liên quan

Để đảm bảo sự phối hợp hiệu quả và cập nhật thông tin kịp thời, các cơ quan, đơn vị, tổ chức và cá nhân có liên quan cần lưu ý những điểm sau:

1. Ngày hiệu lực của các thay đổi: Kể từ ngày 09 tháng 5 năm 2025, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ sẽ chính thức hoạt động dưới tên gọi mới là Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia, với cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được quy định theo các quyết định mới. Mọi giao dịch, liên hệ công tác và các vấn đề liên quan cần được điều chỉnh phù hợp với thông tin mới này.  
2. Căn cứ pháp lý:
   • Việc hợp nhất Viện Khoa học sở hữu trí tuệ và Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ thành Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia được thực hiện theo Quyết định số 519/QĐ-BKHCN ngày 09 tháng 4 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ.  
   • Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia được quy định tại Quyết định số 520/QĐ-BKHCN ngày 09/4/2025 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ.  
3. Truy cập văn bản đầy đủ: Các cơ quan, đơn vị và cá nhân có nhu cầu tìm hiểu chi tiết về các quyết định nêu trên có thể tham khảo tại Cổng thông tin điện tử của Bộ Khoa học và Công nghệ hoặc các ấn phẩm Công báo theo quy định. Thông báo gốc về việc đổi tên cũng có đường dẫn để tải toàn văn thông báo.  
4. Cập nhật thông tin: Các bên liên quan nên theo dõi thường xuyên thông tin trên trang web chính thức của Viện Khoa học sở hữu trí tuệ (hiện tại là vipri.gov.vn) và sau này là trang web của Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia để cập nhật các hướng dẫn, thông tin liên hệ và các thay đổi cụ thể (nếu có) trong quá trình chuyển đổi và hoạt động của Viện mới.

Kết luận: Hướng tới một Hệ thống Sở hữu Trí tuệ Quốc gia Vững mạnh và Hiệu quả

Việc đổi tên Viện Khoa học sở hữu trí tuệ thành Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia, cùng với việc hợp nhất và tái định vị chức năng, nhiệm vụ, là một bước phát triển có ý nghĩa, thể hiện quyết tâm của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc kiện toàn và nâng cao năng lực của hệ thống các tổ chức khoa học và công nghệ nói chung và lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói riêng.

Những thay đổi này được kỳ vọng sẽ tạo ra một cơ quan nghiên cứu và phát triển SHTT đầu ngành, có năng lực mạnh mẽ hơn, hoạt động hiệu quả hơn, và đóng góp tích cực hơn vào sự nghiệp phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế của đất nước. Sự ra đời của Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia với một sứ mệnh và tầm nhìn mới hứa hẹn sẽ góp phần xây dựng một hệ thống sở hữu trí tuệ quốc gia ngày càng vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn phát triển mới và hội nhập quốc tế sâu rộng. Đây là một minh chứng cho sự công nhận ngày càng tăng về tầm quan trọng chiến lược của tài sản trí tuệ đối với sự thịnh vượng và năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế. Các cơ quan, doanh nghiệp và cá nhân quan tâm cần theo dõi sát sao các thông báo chính thức để cập nhật thông tin và phối hợp hiệu quả.

Luật sư Lý Trần Linh – Giám đốc Khối Sở hữu trí tuệ SBLAW