CÔNG CUỘC CẢI CÁCH BẢN QUYỀN LỚN NHẤT TẠI SINGAPORE TRONG 30 NĂM

 Bởi Gavin Foo, Luật sư Pháp lý cao cấp và Edmund Chew, Luật sư Pháp lý, Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Singapore

Bản quyền trong thế kỷ 21 rất giống với nghệ thuật được mô tả bởi tiểu thuyết gia Julian Barnes trong The Noise of Time (2016):

“Nghệ thuật thuộc về mọi người và không thuộc về ai cả. Nghệ thuật thuộc về mọi thời đại và không thuộc thời điểm nào. Nghệ thuật thuộc về những người tạo ra nó và những người thưởng thức nó. Nghệ thuật không còn thuộc về Nhân dân và Đảng, mà nó từng thuộc về tầng lớp quý tộc và người bảo trợ. Nghệ thuật là tiếng thì thầm của lịch sử, được nghe thấy trên sự ồn ào của thời gian. Nghệ thuật không tồn tại vì lợi ích nghệ thuật: nó tồn tại vì lợi ích của mọi người. Nhưng đó là những người nào, và ai có thể xác định họ?”

Bản quyền tồn tại cho ai? Câu hỏi này làm cơ sở cho hầu hết tất cả các nỗ lực cải cách luật trong lĩnh vực này. Trong bối cảnh quy phạm phức tạp ngày nay, nơi hằng số duy nhất là thay đổi công nghệ và thị trường, các nhà hoạch định chính sách được thử thách tìm giải pháp phù hợp với mối quan tâm của một nhóm các bên liên quan ngày càng đa dạng, những người có lợi ích và quan điểm ngày càng khác nhau. Trước khi ban hành Đạo luật Bản quyền Singapore năm 1987, Ủy ban Lựa chọn Nghị viện đã xem xét 34 văn bản đại diện cho dự thảo Dự luật. Giờ đây, khi Singapore trải qua quá trình đánh giá toàn diện nhất về chế độ bản quyền của mình sau 30 năm, tổng số bài nộp đã tăng hơn 10 lần. Trước khi trở thành khuyến nghị mới nhất về 16 vấn đề ảnh hưởng đến bản quyền trong thời đại kỹ thuật số của Chính phủ Singapore, Bộ Tư pháp và Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Singapore (IPOS) đã xem xét 94 bản đệ trình chính thức và 283 mẫu phản hồi trực tuyến. Sự gia tăng lớn về phản hồi này phản ánh sự phức tạp ngày càng tăng của bối cảnh bản quyền trong thời đại kỹ thuật số.

Báo cáo đánh giá bản quyền Singapore được công bố gần đây phác thảo các khuyến nghị này, bao gồm các thay đổi được đề xuất đối với Đạo luật bản quyền. Những thay đổi đang mở rộng phạm vi. Chúng điều chỉnh các quyền mới, các trường hợp ngoại lệ mới, các cơ chế thực thi mới và một khung cấp phép mới do chính phủ quản lý để quản lý tập thể. Vô số các bên liên quan sẽ được hưởng lợi như một kết quả – cá nhân tác giả, doanh nghiệp, nhà tuyển dụng, người dùng, trung gian, sinh viên, nhà nghiên cứu, và nhiều hơn nữa; các cải cách sẽ có lợi cho mỗi người trong số họ với các mức độ khác nhau. Đối với một nhóm các bên liên quan nói riêng – các thành viên cộng đồng – những thay đổi sẽ cải thiện giao dịch hàng ngày của họ với bản quyền. Các bên liên quan này tạo, truy cập, tiêu thụ và phân phối nội dung không ngừng, tại nơi làm việc và khu vui chơi, riêng tư và công khai, và tạo thành nền tảng của bất kỳ hệ thống bản quyền nào.

Một luật bản quyền dễ tiếp cận hơn cho mọi người

Để bắt đầu, các cải cách sẽ liên quan đến việc tái cấu trúc tất cả các điều khoản hiện có của Đạo luật bản quyền và viết lại bằng tiếng Anh. Đây là một công việc quan trọng. Đạo luật bản quyền là bộ luật sở hữu trí tuệ phức tạp nhất của Singapore; nó bao gồm khoảng 350 trang in và bao gồm hơn 272 mục cùng với 17 Phần và 36 đoạn. Đạo luật nói chung thể hiện các thực tiễn soạn thảo lập pháp và ngôn ngữ theo luật định đã hơn 30 năm tuổi. Hầu hết các điều khoản của nó đã chưa từng được sửa đổi kể từ khi chúng được ban hành lần đầu tiên.

Theo thuật ngữ, việc tái cấu trúc đòi hỏi cải thiện tổ chức và dòng chảy của Đạo luật. Ví dụ, nó sẽ liên quan đến việc hợp lý hóa một số điều khoản đã bị phân mảnh và trùng lặp do việc thực hiện từ thủa ban đầu nhằm gắn kết cấu trúc của Đạo luật, sự phân biệt theo lối cổ giữa các tác phẩm gốc được tạo ra bởi một tác giả và các chủ đề khác (như bản ghi âm, phim điện ảnh và phát sóng). Do đó, các quy định về sự tồn tại bản quyền, thời hạn và quyền sở hữu được bao gồm trong một phần của Đạo luật đối với các tác phẩm gốc được tạo nên bởi một tác giả và được lặp lại ở một phần khác cho một vấn đề khác. Tương tự, các trường hợp ngoại lệ nhất định, chẳng hạn như giao dịch công bằng, được bao gồm trong các điều khoản riêng biệt trong các phần khác nhau của pháp luật mặc dù các điều khoản về cơ bản liên quan đến cùng một ngoại lệ.

Việc định hướng Đạo luật Bản quyền năm 1987 và hiểu các điều khoản của nó có thể là thách thức ngay cả đối với những người được đào tạo hợp pháp và đương nhiên cũng là thách thức đối với các thành viên của cộng đồng. Bằng cách tái cấu trúc Đạo luật và viết lại bằng tiếng Anh, tất cả các bên liên quan sẽ có quyền truy cập vào các điều khoản có thể hiểu và được sắp xếp một cách hợp lý, trực quan và thân thiện với người dùng. Điều này sẽ đảm bảo rằng các công dân được đặt vào vị trí tốt hơn để tuân thủ và áp dụng luật bản quyền của Singapore. Ít nhất, các bên xuất hiện tại tòa án về lệnh chặn trang Internet sẽ không còn phải trích dẫn các tài liệu tham khảo chính xác – chẳng hạn như phần 193DDA(2)(a) của Đạo luật – một hậu quả bất tiện của các sửa đổi qua nhiều năm, việc này cũng sẽ được làm làm rõ trong quá trình này.

Ngoài những sửa đổi về văn phong, đánh giá bản quyền của Singapore cũng đề xuất những sửa đổi thực chất trong đó những người thụ hưởng bao gồm công dân. Hai sửa đổi đó được mô tả dưới đây.

Khai thác ngoại lệ về phân tích dữ liệu mới nhằm mang lại lợi ích cho toàn xã hội

Thế giới đang trên đỉnh của những thay đổi lớn về công nghệ và thị trường, nó được cho là báo trước cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Cốt lõi của nó là dữ liệu – một mặt hàng mà nhiều người đã mô tả là nhiên liệu mới của nền kinh tế kỹ thuật số. Nhiên liệu dữ liệu dường như là ứng dụng vô hạn trên mọi ngành và lĩnh vực; những hiểu biết thu được từ các phân tích dữ liệu được công nhận rộng rãi để tạo ra sự tiết kiệm đáng kể về thời gian và chi phí và trao quyền cho các doanh nghiệp đưa ra các quyết định chủ động, dựa trên tri thức. Các ứng dụng được biết đến của việc phân tích dữ liệu – như là dự đoán sự bùng phát dịch bệnh bằng cách lưu trữ tin tức khai thác – mới chỉ bắt đầu chạm tới bề mặt của lợi ích xã hội mà có thể đạt được từ các hoạt động đó.

Trong bối cảnh đó, không có gì ngạc nhiên khi một ngoại lệ đối với luật bản quyền để phân tích dữ liệu, thường được gọi là ngoại lệ “văn bản và khai thác dữ liệu”, đã thu hút được sự quan tâm và hỗ trợ từ nhiều khu vực pháp lý trên thế giới, bao gồm Úc, Liên minh châu Âu , Nhật Bản, Vương quốc Anh và hiện tại, Singapore. Về cơ bản, một ngoại lệ như vậy phục vụ cho việc miễn trừ các hành vi sao chép luật bản quyền được thực hiện trong quá trình khai thác dữ liệu và văn bản, thường bao gồm sử dụng các kỹ thuật tự động để sao chép số lượng lớn tài liệu, trích xuất dữ liệu từ tài liệu và phân tích dữ liệu để lượm lặt những hiểu biết và thông tin mới. Không có ngoại lệ, các hành vi như vậy có thể có nguy cơ vi phạm bản quyền bất cứ khi nào tài liệu được sao chép, do đó, tạo ra hiệu ứng “làm nhụt nhuệ khí” đối với các hoạt động khai thác dữ liệu và văn bản.

Phiên bản ngoại lệ của Singapore được hiệu chỉnh để nhận ra thực tế của các hoạt động đó và tạo ra một không gian an toàn để chúng phát triển mà không ảnh hưởng đến quyền lợi của những người nắm giữ quyền lợi. Như được đề xuất trong Báo cáo đánh giá bản quyền (ký tự 2.8.5 và 2.8.6.), ngoại lệ sẽ cho phép sao chép các tác phẩm có bản quyền cho mục đích phân tích dữ liệu và sẽ bao gồm cả các hoạt động phi thương mại và thương mại. Tuy nhiên, ngoại lệ sẽ không áp dụng khi không có phân tích nào được thực hiện trên các tác phẩm đã được sao chép. Hơn nữa, người dùng phải có quyền truy cập hợp pháp vào các tác phẩm (chẳng hạn như thông qua đăng ký trả phí cho cơ sở dữ liệu có liên quan) và sẽ bị cấm phân phối tác phẩm cho bất kỳ ai mà không có quyền truy cập đó. Chủ bản quyền sẽ có quyền thực hiện các biện pháp hợp lý để duy trì tính bảo mật và ổn định của hệ thống máy tính và mạng của họ.

Xem xét vai trò thiết yếu của dữ liệu trong nền kinh tế kỹ thuật số, ngoại lệ phân tích dữ liệu không phải là ngoại lệ thông thường. Có ý nghĩa vượt xa lĩnh vực bản quyền, việc thực hiện ngoại lệ được đề xuất này sẽ hỗ trợ cho việc sáng tạo và phổ biến kiến​​thức vì lợi ích của xã hội Singapore. Những người hưởng lợi thực sự từ ngoại lệ không phải là người dùng của nó mà là công dân của nền kinh tế được hỗ trợ bởi đổi mới kỹ thuật số, cuộc sống hàng ngày của họ sẽ được cải thiện ở các khía cạnh đa dạng như giáo dục, y tế, kinh doanh, dịch vụ tài chính và vận tải.

Quản lý tập thể vì lợi ích tập thể

Quản lý tập thể các tác phẩm có bản quyền là rất quan trọng đối với sự thành công của bất kỳ chế độ bản quyền nào. Cơ sở hạ tầng như vậy cung cấp cho người dùng quyền truy cập đơn giản, hiệu quả về chi phí và cung cấp cho người sáng tạo quyền truy cập rộng rãi vào thị trường mà không phải đàm phán cá nhân và cấp phép riêng cho tác phẩm của họ. Tuy nhiên, phần lớn điều này phụ thuộc vào việc có một hệ sinh thái quản lý tập thể hoạt động tốt, duy trì các tiêu chuẩn cao về tính minh bạch, quản trị tốt, trách nhiệm và hiệu quả. Đó là nguyện vọng của chương trình cấp phép quản lý tập thể mới được đề xuất của Singapore.

Kế hoạch mới đã được đưa ra với lợi ích của phản hồi từ tham vấn cộng đồng vào năm 2017, nó dành riêng cho các mối liên quan của các tổ chức quản lý tập thể (CMO), người sáng tạo và người dùng ở Singapore. Nó sẽ điều chỉnh một không gian chưa được kiểm soát trước đây bằng cách sử dụng chương trình cấp phép hạng ưu do IPOS quản lý (Báo cáo đánh giá bản quyền, đoạn 2.15.7). Các đối tượng thực hiện các hoạt động cấp phép tập thể ở Singapore sẽ nằm trong “hạng mục” được quy định và sẽ tự động là chủ thể đối với các điều kiện cấp phép liên quan và quy tắc ứng xử bắt buộc. Quy định sẽ được đo lường và tiếp cận về bản chất. Điều này có nghĩa là các CMO sẽ có thể thực hiện các hoạt động cấp phép tập thể mà không cần phải đăng ký với IPOS để làm như vậy. Ngoài ra, IPOS sẽ không can thiệp để thiết lập mức thuế suất hoặc phê duyệt phí giấy phép nhưng sẽ có các quyền hạn cần thiết để đảm bảo các CMO tuân thủ các điều kiện cấp phép và quy tắc ứng xử.

Các điều kiện cấp phép và quy tắc ứng xử là nguyên tắc của kế hoạch cấp phép mới. Hình thức của chúng sẽ được định hình bởi trí tuệ tập thể thể hiện trong luật pháp, quy định và quy tắc ứng xử được biên soạn trong Bộ công cụ thực hành tốt của WIPO cho CMO (Bộ công cụ). Được xuất bản vào tháng 10 năm 2018 bởi WIPO và dựa trên đầu vào nhận được từ các quốc gia thành viên của WIPO và các bên liên quan khác, Bộ công cụ là tài liệu tổng hợp các ví dụ về pháp luật và quy định của CMO từ 30 khu vực pháp lý và sáu quy tắc ứng xử của CMO quốc gia và quốc tế. Chúng được chắt lọc thành các ví dụ về các thực tiễn tốt của một loạt các vấn đề, bao gồm các quyền của thành viên, mối quan hệ giữa CMO và người dùng, quản trị CMO và giải quyết tranh chấp. Mặc dù Bộ công cụ không phải là một tài liệu ràng buộc, nó sẽ đóng vai trò là điểm khởi đầu hữu ích để Singapore phát triển các điều kiện cấp phép và quy tắc ứng xử của riêng mình với sự tư vấn chặt chẽ với các bên liên quan.

Singapore có quản lý tập thể trong một số lĩnh vực chính bao gồm âm nhạc, ghi âm, phim và tài liệu in, và do đó, những thay đổi mới được đề xuất dự kiến ​​sẽ có sức lan tỏa. Mỗi ngày, thường là vô tình, công dân tiếp xúc với các công việc được quản lý chung – trong trường học, nhà hàng và trung tâm mua sắm, tại các buổi hòa nhạc, đám cưới và các chức năng khác. Một kế hoạch cấp phép chạm nhẽ có nghĩa là chi phí hoạt động cao hơn liên quan đến việc tuân thủ quy định sẽ không được chuyển cho họ. Quan trọng hơn, kế hoạch mới được đề xuất sẽ giữ các CMO đạt tiêu chuẩn cao hơn về tính minh bạch, quản trị tốt, trách nhiệm và hiệu quả và từ đó sẽ truyền cảm hứng cho niềm tin của công chúng vào hệ sinh thái quản lý tập thể và cải thiện dễ dàng tiếp cận các công việc do CMO quản lý. Đổi lại, người dùng sẽ có nhiều khả năng tiếp nhận các giải pháp cấp phép tập thể và người sáng tạo sẽ nhận được các ưu đãi bổ sung để tạo (và cấp phép) nhiều tác phẩm hơn cho sự hưởng thụ và nền giáo dục của xã hội.

Từ khuyến nghị đến quy định

Nhiều bên liên quan sẽ được hưởng lợi từ loạt thay đổi được đề xuất cho chế độ bản quyền của Singapore, đặc biệt là đối với công dân. Với các khuyến nghị chính sách đã có, giai đoạn tiếp theo của đánh giá bản quyền Singapore – dự thảo các sửa đổi lập pháp để thực hiện những thay đổi này – đang được tiến hành tốt. Một cuộc tham vấn về các điều kiện cấp phép CMO và quy tắc ứng xử dự kiến ​​sẽ bắt đầu vào nửa cuối năm 2019, sau đó, theo một cuộc tham vấn công khai về dự thảo luật bản quyền mới – được cơ cấu lại, viết lại và tiếp thêm sức mạnh để giải quyết các yêu cầu của thời đại kỹ thuật số và phục vụ nhu cầu của nhiều người.