[Baohothuonghieu.com] - Chỉ dẫn địa lý là những chỉ dẫn về hàng hoá bắt nguồn từ một khu vực địa lý, có chất lượng, danh tiếng hoặc đặc tính khác chủ yếu do xuất xứ địa lý quyết định. Ba yếu tố quan trọng đối với chỉ dẫn địa lý là sản phẩm, nơi xuất xứ và các nhân tố liên quan tới đặc tính, chất lượng sản phẩm.

Vì vậy, điểm mấu chốt của việc quản lý chỉ dẫn địa lý chính là cơ chế đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc địa lý của sản phẩm và đảm bảo tính đặc thù của sản phẩm thông qua quy trình kiểm soát chặt chẽ về chất lượng sản phẩm.

Pháp là quốc gia có hệ thống bảo hộ chỉ dẫn địa lý hoàn thiện và có ảnh hưởng lớn đến chính sách này ở Châu Âu. Việt Nam và Pháp có quan hệ hợp tác trong nhiều lĩnh vực, trong đó Pháp giúp Việt Nam xây dựng khung pháp lý và đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cho những chỉ dẫn địa lý đầu tiên là nước mắm Phú Quốc, chè Shan Tuyết Mộc Châu. Về mặt nguyên tắc, việc xây dựng khung pháp lý về bảo hộ chỉ dẫn địa lý theo chuẩn của Pháp và Châu Âu sẽ giúp cho các sản phẩm của Việt Nam có thể được bảo hộ tại thị trường Châu Âu mà không gặp trở ngại về mặt thủ tục. Vì vậy việc tìm hiểu kinh nghiệm của Pháp trong công tác quản lý chỉ dẫn địa lý là cần thiết.

Tự quản lý:

Việc tự quản lý được thực hiện bởi chính các hộ sản xuất. Mặc dù các cơ sở sản xuất phải tuân theo Quy trình sản xuất có kiểm soát đã được quy định trong hồ sơ đăng bạ mới được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý. Ngay cả khi yêu cầu này đã được đáp ứng, thì chất lượng sản phẩm của các nhà sản xuất đó cũng ở mức độ khác nhau. Việc tự quản lý tại các cơ sở sản xuất nhằm đảm bảo không chỉ danh tiếng chung của chỉ dẫn địa lý mà còn cả danh tiếng cá nhân cho các hộ sản xuất, tạo lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm so với chính các sản phẩm cùng loại trong khu vực.

Quản lý nội bộ:

Việc quản lý nội bộ được thực hiện bởi Tổ chức tập thể các nhà sản xuất địa phương. Tổ chức này có nhiệm vụ: tiến hành kiểm tra về nguồn gốc nguyên liệu; định hướng, kiểm tra, giám sát về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm; xác nhận cho sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được bảo hộ; giám sát việc tuân thủ các quy định trong sản xuất, chế biến; kiểm soát việc chuyển nhượng quyền sử dụng giữa hộ sản xuất và hộ chế biến, hộ thương mại. Trong đó, việc cấp phép sử dụng chỉ dẫn địa lý cho các nhà sản xuất là công việc quan trọng, được tiến hành ngay khi chuẩn bị hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý.

Ở Pháp, vai trò của tổ chức tập thể các nhà sản xuất thực sự được phát huy, thể hiện ở các đặc điểm: là một tổ chức mở, một tổ chức chuyên nghiệp và dân chủ, không bị chính trị hóa và hành chính hóa, được sự hỗ trợ tích cực của nhà nước đối với tổ chức tập thể về thương mại, thị trường, tài chính: máy móc, thiết bị, tài chính hoạt động thường xuyên.

Một số tổ chức tập thể quản lý chỉ dẫn địa lý của Pháp như Liên ngành rượu Cognac, Hiệp hội các nhà sản xuất rượu Bordeaux, Hiệp hội pho mát Le Banon, Hiệp hội các nhà sản xuất và kinh doanh pho mát Comté… Các tổ chức tập thể này do các nhà sản xuất và kinh doanh sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý tự lập nên với chức năng đại diện cho các nhà sản xuất, kinh doanh là thành viên hiệp hội. Các tổ chức tập thể này có cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động chặt chẽ, luôn thể hiện đầy đủ vai trò là người đại diện cho các chủ thể sản xuất, kinh doanh để họ có thể khai thác chỉ dẫn địa lý một cách hiệu quả nhất. Cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động của hiệp hội phải bảo đảm mục tiêu quản lý có hiệu quả chỉ dẫn địa lý thay vì việc tạo ra một thể chế mang tính hành chính, tạo thêm gánh nặng cho những người có quyền sử dụng đối tượng này.

Quản lý ngoại vi:

Hoạt động quản lý ngoại vi tập trung vào khâu lưu thông và khai thác thương mại các sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý nhằm phát hiện ra hàng giả hoặc không đáp ứng yêu cầu chất lượng sản phẩm. Việc quản lý ngoại vi trước kia thường do các tổ chức công thực hiện, như Viện quốc gia về xuất xứ và chất lượng (là cơ quan đầu mối, có chức năng quản lý bên ngoài đối với tất cả các chỉ dẫn địa lý, trao quyền sử dụng và quyết định khả năng sử dụng chỉ dẫn địa lý), Hải quan (quản lý số lượng và các thống kê ngoại thương), Cục cạnh tranh, tiêu dùng và chống gian lận thương mại (thực hiện chức năng kiểm tra xuất xứ thật của hàng hóa nếu xét thấy có sự vi phạm, kiểm tra sự tuân thủ quy trình sản xuất theo yêu cầu của thực tế, kiểm tra việc sử dụng nhãn mác đã đăng ký), Bộ Nông nghiệp (Vụ sản xuất và thương mại, kiểm tra sản lượng và các quan hệ quốc tế), Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia (phụ trách quan hệ quốc tế về nhãn hiệu và tên gọi xuất xứ), Vụ Quan hệ đối ngoại (phụ trách quan hệ với cộng đồng Châu Âu)…

Tuy nhiên, từ năm 2006, Pháp cho phép các tổ chức tư nhân tham gia hoạt động này với điều kiện các tổ chức tư nhân này được Cơ quan Quốc gia về xuất xứ và chất lượng chứng nhận đủ thẩm quyền thực hiện việc quản lý ngoại vi.

Nhìn chung, hoạt động kiểm soát chất lượng đối với chỉ dẫn địa lý được triển khai ở Pháp theo một số nguyên tắc nhất định:

• Việc quản lý được tiến hành độc lập và không nhầm lẫn với các cơ chế kiểm tra hành chính khác của các cơ quan như: Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn, thú y, phúc lợi xã hội, các cơ sở pha chế thực phẩm, người bán thực phẩm, các quy tắc vệ sinh tại các cơ sở giết mổ, vận chuyển và xử lý thực phẩm, các chất phụ gia, chất lượng nước...
• Các tổ chức thực hiện chức năng kiểm tra phải có đủ năng lực và trình độ để đảm bảo tính khách quan và công bằng đối với tất cả các nhà sản xuất và chế biến trong khu vực địa lý được kiểm soát.
• Nội dung kiểm tra chỉ bao gồm những khía cạnh đặc thù, riêng biệt và quyết định đến chất lượng đặc thù của sản phẩm.

Chính hệ thống quản lý chỉ dẫn địa lý của Pháp một cách quy chuẩn và chặt chẽ cũng góp phần làm nên danh tiếng các sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý của Pháp. Hiện Pháp có 561 tên gọi xuất xứ và 80 chỉ dẫn địa lý với doanh số hàng năm lên đến gần 30 tỷ euro. Trong đó, khoảng 474 tên gọi xuất xứ đã được đăng ký bảo hộ cho rượu vang và rượu mạnh; 48 tên gọi xuất xứ đã được đăng ký cho phomát, kem hoặc bơ; 39 tên gọi xuất xứ được đăng ký cho các sản phẩm khác. Cả nước có 75000 cơ sở sản xuất nông nghiệp tham gia sản xuất các sản phẩm mang tên gọi xuất xứ, chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu đỏ. Các sản phẩm này đạt doanh thu ròng là 30 tỷ euro, chiếm 15 % doanh thu của toàn ngành thực phẩm [2]

Tài liệu tham khảo

1. Website của Viện quốc gia về xuất xứ và chất lượng: http://www.inao.gouv.fr
2. Bérard, L.andP.Marchenay (1996), Tradition, regulation and intellectual property: localagri cultural products and foods tuffs in France, Island Press, pp. 230-43
3. Đào Đức Huấn (2008), Quản lý chỉ dẫn địa lý: kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam, Hội thảo Xây dựng và quản lý chỉ dẫn địa lý, Buôn Ma Thuột 5/2008
4. Cục Sở hữu trí tuệ, Vai trò của Tổ chức tập thể trong việc xây dựng, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý, Hội thảo Xây dựng và quản lý chỉ dẫn địa lý, Buôn Ma Thuột 5/2008

[1] Giảng viên Môn Sở hữu trí tuệ và Thương hiệu, Trường ĐH Ngoại thương

[2] Nguồn: Website của Viện quốc gia về xuất xứ và chất lượng: http://www.inao.gov.fr

[3] Các chỉ dẫn địa lý đã được đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp gồm Phú Quốc (nước mắm), Shan tuyết Mộc Châu (chè), Đoan Hùng (bưởi), Buôn Ma Thuột (cà phê), Bình Thuận (thanh long), Phan Thiết (nước mắm), Lạng Sơn (hồi), Thanh Hà (vải thiều), Vinh (cam), Hải Hậu (gạo tám xoan), Tân Cương (chè), Hồng Dân (gạo), Lục Ngạn (vải thiều), Đại Hoàng (chuối ngự), Hòa Lộc (xoài cát).

Nguồn: Tổng hợp

Tham khảo thêm » Dịch vụ đăng ký chỉ dẫn địa lý