SBLAW giới thiệu bài phỏng vấn của VTVCab với luật sư Nguyễn Thanh Hà, chủ tịch SBLAW xoay quanh vấn đề vi phạm bản quyền các giải thể thao tại Việt Nam.
Sau đây là nội dung bài trả lời phỏng vấn:
1 – Xin ông đánh giá về thực trạng của hành vi vi phạm bản quyền truyền hình, đặc biệt trong lĩnh vực thể thao tại Việt Nam hiện nay?
Trả lời:
Tình trạng vi phạm bản quyền truyền hình, đặc biệt trong lĩnh vực thể thao, đang diễn ra một cách tràn lan và gây lo ngại tại Việt Nam, gây thiệt hại lớn về kinh tế, uy tín quốc gia, đồng thời đặt ra nhiều thách thức trong quản lý nhà nước về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Trên thực tế, mức độ vi phạm là cực kì phổ biến, có tổ chức và ngày càng tinh vi. Theo ghi nhận, mỗi năm, có tới hơn 1,5 tỷ lượt truy cập vào các trang website phát sóng trái phép các trận đấu bóng đá trong và ngoài nước (theo số liệu từ Bộ Thông tin và Truyền thông). Trong giai đoạn World Cup năm 2018, ghi nhận hơn 700 fanpage và website vi phạm bản quyền mỗi ngày, bất chấp việc cơ quan chức năng liên tục ra thông báo yêu cầu gỡ bỏ. Mới đây, truyền hình VTV Digital cho biết họ đã phải xử lý hơn 43.000 trường hợp vi phạm bản quyền chỉ trong năm 2023. Đáng chú ý, nhiều hành vi vi phạm không chỉ dừng lại ở việc sao chép, phát sóng không phép, mà còn kết hợp với quảng cáo cờ bạc, phát tán mã độc, hoặc sử dụng vào mục đích trục lợi tài chính và tuyên truyền thông tin độc hại.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này xuất phát từ cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan. Trước hết, giá bản quyền phát sóng các sự kiện thể thao lớn – như World Cup, Premier League, UEFA Champions League – thường ở mức rất cao, vượt khả năng tài chính của nhiều đài truyền hình Việt Nam. Điều này khiến thị trường hợp pháp không thể đáp ứng nhu cầu xem của người dân, đặc biệt tại các khu vực chưa có thói quen trả tiền để sử dụng dịch vụ nội dung số. Bên cạnh đó, nhận thức pháp lý của một bộ phận lớn khán giả vẫn còn thấp. Thói quen “xem chùa”, chia sẻ đường link phát sóng lậu, hay phát trực tiếp các trận đấu trên mạng xã hội diễn ra phổ biến, đôi khi còn được cổ súy như một “dịch vụ cộng đồng”.
Hệ quả của thực trạng vi phạm bản quyền truyền hình không chỉ là sự thất thoát tài chính từ phí bản quyền, mà còn tác động tiêu cực đến toàn bộ hệ sinh thái truyền thông số. Các đơn vị làm ăn chân chính bị giảm động lực đầu tư do không thể cạnh tranh với những nguồn phát sóng lậu. Môi trường cạnh tranh bị bóp méo khi những kẻ vi phạm lại được hưởng lợi mà không phải trả bất kỳ chi phí nào. Về mặt đối ngoại, hình ảnh quốc gia cũng bị ảnh hưởng, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng và cam kết thực thi nghiêm túc các điều ước quốc tế về sở hữu trí tuệ, như Hiệp định CPTPP và EVFTA.
Thực trạng vi phạm bản quyền truyền hình thể thao tại Việt Nam hiện nay không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay nhận thức, mà là một thách thức có tính hệ thống, liên quan đến cả cơ chế quản lý, hành lang pháp lý và văn hóa tiêu dùng nội dung. Giải quyết vấn đề này đòi hỏi một chiến lược toàn diện, bao gồm nâng cao nhận thức xã hội, hoàn thiện cơ sở pháp lý, đầu tư vào công nghệ kiểm soát nội dung số, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong truy vết và xử lý hành vi vi phạm xuyên biên giới.
2. Đến thời thời điểm hiện tại, pháp luật Việt Nam đã có chế tài xử lý với các hành vi xem lậu trực tiếp các giải thể thao chưa ạ? Nếu chưa có thì ông có thể cho biết đã có quốc gia nào quy định mức xử phạt cho hành vi này không ạ?
Trả lời:
Hiện tại, Việt Nam chưa có chế tài xử lý với các hành vi xem lậu trực tiếp tại các giải thể thao. Theo các văn bản pháp luật hiện hành, bao gồm Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022), Nghị định 17/2023/NĐ-CP và các nghị định liên quan đến xử phạt hành vi vi phạm quyền tác giả, chế tài chỉ được áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân thực hiện hành vi xâm phạm bản quyền một cách chủ động. Đó là các hành vi như phát sóng, livestream trái phép, sao chép, cắt ghép hoặc phân phối lại nội dung mà không được sự cho phép của chủ sở hữu bản quyền.
Trong khi đó, người xem – dù là người trực tiếp tiếp nhận sản phẩm vi phạm bản quyền – lại không bị xem là chủ thể vi phạm, miễn là họ không tham gia vào việc sản xuất, phát tán hoặc trục lợi từ nội dung đó. Nói cách khác, pháp luật Việt Nam hiện chưa có điều khoản nào chế tài người dùng chỉ đơn thuần “xem” các trận đấu thể thao qua đường link hoặc website vi phạm.
Trái với Việt Nam, nhiều quốc gia trên thế giới đã có những bước đi quyết liệt hơn trong việc ràng buộc trách nhiệm pháp lý của người xem lậu.
Tại Ý, từ năm 2023, hành vi xem truyền hình thể thao lậu đã chính thức bị đưa vào diện xử phạt hành chính. Người xem có thể bị phạt tới 5.000 euro, đồng thời bị chặn truy cập trong thời gian thực. Cơ quan chức năng nước này thậm chí còn cho phép xử lý dữ liệu IP của người xem để làm căn cứ xử phạt.
Đức và Anh cũng có những quy định nghiêm khắc trong việc bảo vệ bản quyền truyền hình. Tại Đức, người dùng nếu truy cập các nền tảng phát sóng bất hợp pháp có thể bị kiện dân sự và buộc bồi thường thiệt hại. Trong khi đó, pháp luật Anh cho phép hình phạt tù lên tới 10 năm đối với các hành vi vi phạm bản quyền nghiêm trọng – bao gồm cả người dùng nếu có hành vi chia sẻ hoặc lưu trữ nội dung bất hợp pháp.
3 – Việc người xem chia sẻ các đường link tới trang web lậu trên các trang mạng xã hội có phải là hành vi vi phạm pháp luật không? Có thể bị đơn vị nắm bản quyền khởi kiện không ạ?
Trả lời:
Việc chia sẻ các đường link tới trang web lậu (các trang cung cấp nội dung vi phạm bản quyền như phim, nhạc, sách, phần mềm, v.v) trên mạng xã hội có thể coi là hành vi vi phạm pháp luật. Trước hết, theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) hành vi cố ý phát tán, phân phối hoặc tạo điều kiện để công chúng truy cập vào các nội dung vi phạm bản quyền được coi là xâm phạm quyền tác giả hoặc quyền liên quan. Theo khoản 7 điều 28 của Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) đã nêu rõ rằng cố ý phân phối, nhập khẩu để phân phối, phát sóng, truyền đạt hoặc cung cấp đến công chúng bản sao tác phẩm khi biết hoặc có cơ sở để biết thông tin quản lý quyền đã bị xóa, gỡ bỏ, thay đổi mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả; khi biết hoặc có cơ sở để biết việc thực hiện hành vi đó sẽ xúi giục, tạo khả năng, tạo điều kiện thuận lợi hoặc che giấu hành vi xâm phạm quyền tác giả theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp chia sẻ liên kết đến các trang web lậu, nếu người thực hiện hành vi này biết rõ nội dung được chia sẻ là bất hợp pháp, hành vi đó có thể bị coi là hỗ trợ hoặc tiếp tay cho việc vi phạm bản quyền. Mặc dù việc chia sẻ liên kết không trực tiếp sao chép hoặc phân phối nội dung, nhưng nó tạo điều kiện để người khác truy cập vào nội dung vi phạm, do đó vẫn có thể bị xem xét trong phạm vi của các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Về khả năng bị khởi kiện, các đơn vị nắm giữ bản quyền, tức là chủ sở hữu quyền tác giả hoặc quyền liên quan, có quyền khởi kiện dân sự đối với cá nhân hoặc tổ chức thực hiện hành vi vi phạm bản quyền theo quy định tại Điều 198 của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022). Khi khởi kiện, họ có thể yêu cầu tòa án ra lệnh chấm dứt hành vi vi phạm, chẳng hạn như yêu cầu ngừng chia sẻ liên kết, hoặc yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu chứng minh được thiệt hại thực tế mà hành vi vi phạm gây ra. Ngoài ra, họ cũng có thể yêu cầu cá nhân vi phạm công khai xin lỗi hoặc thực hiện các biện pháp cải chính công khai. Tuy nhiên, trong thực tế, việc các chủ sở hữu bản quyền khởi kiện cá nhân chỉ vì chia sẻ liên kết thường không phổ biến, trừ khi hành vi này gây ra hậu quả nghiêm trọng hoặc mang tính thương mại. Thông thường, các đơn vị nắm bản quyền tập trung vào việc truy quét các trang web lậu hoặc các tổ chức đứng sau những hoạt động vi phạm quy mô lớn, chẳng hạn như những cá nhân hoặc nhóm tải lên nội dung trái phép hoặc vận hành các trang web cung cấp nội dung lậu. Nếu hành vi chia sẻ liên kết được thực hiện với mục đích thương mại, ví dụ như để kiếm tiền từ quảng cáo hoặc thu hút lượng lớn người dùng, thì khả năng bị khởi kiện sẽ cao hơn đáng kể, bởi điều này có thể gây thiệt hại lớn hơn cho chủ sở hữu bản quyền.
4 – Truy cập các trang Web lậu có hành vi trực tiếp các sự kiện thể thao luôn ẩn chứa nhiều rủi ro bị đánh cắp các thông tin cá nhân. Anh có thể ví dụ một vụ việc do truy cập trang web lậu mà bị đánh cắp tài khoản ngân hàng/ mất tiền không ạ?
Trả lời:
Việc truy cập vào các trang web lậu, đặc biệt là những trang phát sóng trực tiếp các sự kiện thể thao không có bản quyền, tiềm ẩn rất nhiều rủi ro về an ninh mạng và bảo mật thông tin cá nhân. Một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất là bị đánh cắp dữ liệu tài khoản ngân hàng hoặc mất tiền thông qua các hình thức lừa đảo tinh vi. Để thấy rõ được mức độ nguy hiểm thì tôi có thể dẫn chứng ra một số vụ việc thực tế do truy cập trang web lậu mà bị đánh cắp thông tin dữ liệu dẫn tới thiệt hại về tài sản như sau:
Một vụ việc điển hình xảy ra tại nước Anh: Một fan hâm mộ giải đua F1 tại Anh đã suýt bị mất khoảng 5.500 bảng Anh sau khi truy cập một trang phát sóng lậu các kênh như Sky Sports. Người này vô tình để lộ thông tin ngân hàng, dẫn đến việc hacker cố gắng thực hiện nhiều giao dịch chuyển tiền lớn.
Hay như tại Việt Nam vào năm 2023, một người dùng đã truy cập vào một trang web lậu để xem trực tiếp giải bóng đá Ngoại hạng Anh. Khi truy cập, trang web yêu cầu người dùng cài đặt một tiện ích mở rộng trình duyệt (extension) để “cải thiện chất lượng phát sóng”. Tiện ích này thực chất là mã độc (malware) có khả năng ghi lại thao tác bàn phím (keylogger), từ đó thu thập được thông tin đăng nhập vào tài khoản ngân hàng điện tử và OTP qua máy tính của người dùng.
Cho tới gần đây, ngày 23/4/2025 KienlongBank phát đi cảnh báo: nhiều trang web phim lậu chứa quảng cáo hoặc pop‑up độc hại. Người dùng chỉ cần bấm vào “xem” hay tải phim có thể bị cài mã độc vào thiết bị, từ đó hacker có thể: Chiếm quyền điều khiển, Thu thập thông tin cá nhân, Đánh cắp tài khoản ngân hàng và mã OTP, dẫn đến rút sạch tiền trong tài khoản mà nạn nhân không hề hay biết.
Từ những sự việc trên có thể thấy việc truy cập vào các trang web lậu, dù chỉ với mục đích giải trí như xem thể thao trực tuyến, không chỉ là hành vi tiếp tay cho vi phạm quyền sở hữu trí tuệ mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng về mặt pháp lý và an toàn thông tin cá nhân. Trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi, chỉ một hành động tưởng chừng vô hại cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như mất tiền trong tài khoản ngân hàng, bị đánh cắp danh tính hoặc lộ lọt dữ liệu cá nhân. Do đó, người dùng cần ý thức rõ ràng về ranh giới pháp luật và chủ động lựa chọn các nền tảng hợp pháp, được cấp phép, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của bản thân và góp phần xây dựng một môi trường số an toàn, văn minh và tuân thủ pháp luật.
