[Baohothuonghieu.com] – Hiệu lực là một khái niệm phổ biến trong lĩnh vực pháp luật, đó là khía cạnh quan trọng để định rõ phạm vi và tác động của các văn bản quy phạm pháp luật(VBQPPL). Nhưng hiệu lực không chỉ đơn thuần là vấn đề của ngôn ngữ pháp lý, mà còn là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và duy trì trật tự pháp lý trong một xã hội. Vậy, hiệu lực là gì và hiệu lực pháp luật là gì? Cùng SBLAW tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Hiệu lực là gì? Hiệu lực pháp luật là gì?
Theo từ điển Tiếng Việt, “hiệu lực” có thể hiểu là “tác dụng thực tế, đúng như yêu cầu” hoặc “giá trị thi hành” của văn bản. Dựa trên cách hiểu này, hiệu lực của Văn bản Quy phạm pháp luật (VBQPPL) được đánh giá từ các góc độ khác nhau, bao gồm hiệu lực pháp lý và hiệu lực thực tế của VBQPPL.
Vì thế, Hiệu lực pháp luật có thể hiểu là sự giá trị pháp lý của văn bản quy phạm pháp luật để thi hành hoặc áp dụng văn bản đó. Nó phản ánh mức độ quan trọng của văn bản trong hệ thống pháp luật, xác định phạm vi tác động hoặc phạm vi điều chỉnh của văn bản về thời gian, không gian và đối tượng áp dụng.
Các văn bản quy phạm pháp luật phải tuân thủ Hiến pháp và đảm bảo tính thống nhất. Trong trường hợp có nhiều văn bản quy định về cùng một vấn đề, văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn sẽ được áp dụng.
Hiệu lực pháp luật được thể hiện qua không gian và thời gian. Thời điểm bắt đầu có hiệu lực của một văn bản có thể được quy định trong văn bản đó hoặc theo quy định chung của pháp luật.
Trong một số trường hợp, văn bản quy phạm pháp luật có thể có hiệu lực hồi tố, tức là có hiệu lực trở lại vào một thời điểm trước đó, khi có sự cần thiết.
Hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật
So sánh về hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 với các luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật trước đó, ta thấy những điểm sau:
Vấn đề đăng công báo và hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật:
Cả Luật Ban hành VBQPPL năm 2008 và Luật Ban hành VBQPPL của HĐND, UBND năm 2004 đều yêu cầu việc đăng Công báo là bắt buộc để xác định hiệu lực của văn bản. Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 tiếp tục điều chỉnh thời gian đăng Công báo, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc sử dụng và tiếp cận các văn bản.
Theo quy định của pháp luật, việc đăng Công báo là bắt buộc và có mối liên hệ chặt chẽ với việc xác định hiệu lực của một Văn bản Quy phạm Pháp luật (VBQPPL). Nếu một văn bản không được đăng trên Công báo, thì văn bản đó sẽ không có hiệu lực thi hành. Điều này được rõ ràng quy định trong cả Luật Ban hành VBQPPL năm 2008 và Luật Ban hành VBQPPL của Hội đồng Nhân dân (HĐND) và Ủy ban Nhân dân (UBND) năm 2004, đặt ra một thời hạn nhất định để đảm bảo việc đăng Công báo.
Đối với VBQPPL do các cơ quan trung ương ban hành, thì theo quy định, trong thời hạn chậm nhất là hai ngày làm việc, tính từ ngày công bố hoặc ký ban hành, cơ quan ban hành VBQPPL phải gửi văn bản đến cơ quan Công báo để đăng. Cơ quan Công báo sẽ có trách nhiệm đăng toàn văn VBQPPL trên Công báo chậm nhất là mười lăm ngày, kể từ ngày nhận được văn bản. Đối với các văn bản do HĐND và UBND ban hành, Luật Ban hành VBQPPL của HĐND và UBND năm 2004 quy định thời hạn chậm nhất là 5 ngày đối với văn bản của cấp tỉnh, 3 ngày đối với cấp huyện và 2 ngày đối với cấp xã phải được đăng trên báo cấp tỉnh hoặc phải được niêm yết.
Tham khảo thêm >> Xử lý vi phạm sở hữu trí tuệ
Hiệu lực theo thời gian của văn bản quy phạm pháp luật:
Cả ba luật đều quy định về thời điểm bắt đầu và kết thúc hiệu lực của văn bản, tuy nhiên, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 có
.việc hiệu lực về không gian và đối tượng áp dụng trong văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 đã điều chỉnh và bổ sung một số điểm nhằm tăng cường tính minh bạch, rõ ràng và phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước.
Điều 155 Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 đưa ra quy định cụ thể về phạm vi áp dụng của các văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó:
- VBQPPL của cơ quan nhà nước trung ương: Có hiệu lực trong phạm vi cả nước và áp dụng đối với mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân trên toàn lãnh thổ quốc gia, trừ trường hợp có quy định khác hoặc điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác.
- VBQPPL của HĐND và UBND: Có hiệu lực trong phạm vi đơn vị hành chính đó và áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân khi tham gia các quan hệ xã hội được văn bản đó điều chỉnh.
- VBQPPL của các cơ quan khác: Được xác định phạm vi áp dụng cụ thể trong từng văn bản.
Việc quy định rõ ràng về phạm vi áp dụng giúp tăng tính minh bạch và giảm thiểu sự hiểu lầm trong việc thực hiện các quy định của văn bản quy phạm pháp luật.
Ngoài ra, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 cũng chú trọng đến việc quy định hiệu lực của các quyết định của cơ quan nhà nước trong trường hợp đặc biệt như:
- Ngưng hiệu lực của VBQPPL: Điều này được thực hiện thông qua quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, và thời điểm ngưng hiệu lực phải được quy định rõ ràng trong quyết định.
- Hiệu lực hồi tố của VBQPPL: Quy định về hiệu lực hồi tố chỉ được áp dụng trong các trường hợp cần thiết và không quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp nhất định.
Hiệu lực theo không gian và hiệu lực theo đối tượng tác động của VBQPPL
hiệu lực theo không gian và hiệu lực theo đối tượng tác động của văn bản quy phạm pháp luật là hai khía cạnh quan trọng để xác định phạm vi và đối tượng áp dụng của các văn bản này:
Hiệu lực theo không gian
Là giá trị tác động của văn bản được xác định theo lãnh thổ, vùng hay khu vực cụ thể.
Phụ thuộc vào thẩm quyền của cơ quan ban hành văn bản, phạm vi và mức độ điều chỉnh của văn bản đó.
Các văn bản có thể có hiệu lực trên cả nước, trong một đơn vị hành chính cụ thể, hoặc trong phạm vi mà cơ quan ban hành đóng trụ sở.
Hiệu lực theo đối tượng tác động
Là giá trị tác động của văn bản lên các quan hệ xã hội, với việc xác định rõ những chủ thể nào tham gia vào các quan hệ đó.
Tương tự như hiệu lực theo không gian, hiệu lực theo đối tượng cũng phụ thuộc vào thẩm quyền của cơ quan ban hành văn bản và có thể được xác định trong văn bản hoặc thông qua quy định của cơ quan ban hành.
Các quy định về hiệu lực theo không gian và theo đối tượng tác động được điều chỉnh và bổ sung trong Luật Ban hành VBQPPL năm 2015, cụ thể là Điều 155 của Luật này. Điều này giúp tăng cường tính rõ ràng và minh bạch của văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời cũng phản ánh sự linh hoạt và phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước.
Những điều chỉnh và bổ sung này trong Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 nhằm tạo ra một hệ thống pháp luật linh hoạt, phản ánh chính xác và phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước, từ đó giúp tăng cường tính hiệu quả và tính công bằng của pháp luật.
Hiệu lực pháp luật không chỉ đo lường sức mạnh pháp lý của một quy định, mà còn phản ánh sự công nhận và tuân thủ của xã hội đối với các quy tắc và nguyên tắc được quy định bởi pháp luật. Đồng thời, hiệu lực pháp luật cũng là cơ sở để xây dựng lòng tin và sự ổn định trong quan hệ xã hội và kinh tế.
Nguồn Tổng hợp
