- Tổng quan về sự ra đời của Ban chỉ đạo 389
Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (gọi tắt là Ban Chỉ đạo 389 quốc gia) được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập theo Quyết định số 389/QĐ-TTg ngày 19/3/2014, trong bối cảnh tình trạng buôn lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng và gian lận thương mại ngày càng diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn cho ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư, sản xuất – kinh doanh và sức khỏe người dân.
Sự ra đời của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Chính phủ trong việc tăng cường công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên cả nước. Ban này thay thế Ban Chỉ đạo 127 Trung ương trước đó, tạo ra sự đổi mới cả về tổ chức, cơ chế phối hợp liên ngành và hiệu quả hoạt động thực tiễn.
Người đầu tiên đảm nhiệm vai trò Trưởng Ban là Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là nguyên Chủ tịch nước), cùng các thành viên là lãnh đạo cấp cao của nhiều bộ, ngành liên quan như Tài chính, Công an, Quốc phòng, Công Thương, Y tế, Khoa học và Công nghệ…
- Vai trò và nhiệm vụ trọng tâm của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia
Theo Quyết định số 389/QĐ-TTg, Ban Chỉ đạo 389 có các nhiệm vụ chủ yếu sau:
– Xây dựng, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch quốc gia về chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại trong từng thời kỳ.
– Tổ chức các đoàn liên ngành kiểm tra tại các địa bàn trọng điểm.
– Phối hợp với các lực lượng chức năng và bộ ngành để đấu tranh các vụ việc có tính chất nghiêm trọng, xuyên biên giới, có tổ chức.
– Đề xuất sửa đổi các văn bản pháp luật có liên quan nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho công tác phòng, chống buôn lậu.
– Thực hiện hợp tác quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm và thông tin với các quốc gia, tổ chức quốc tế.
– Chỉ đạo công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân không tiếp tay cho buôn lậu, mạnh dạn tố giác hành vi vi phạm.
– Khen thưởng hoặc kiến nghị xử lý các cá nhân, tập thể có thành tích hoặc vi phạm trong công tác chống buôn lậu.
- Tổ chức bộ máy từ Trung ương đến địa phương
Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia được giao cho Bộ Tài chính đảm nhiệm, trực tiếp là Tổng cục Hải quan. Văn phòng này có vai trò làm đầu mối tổ chức thực hiện các kế hoạch, đề án, kiến nghị chính sách và điều phối hoạt động giữa các bộ, ngành và địa phương.
Tại cấp địa phương, Ban Chỉ đạo 389 cấp tỉnh, thành phố được thành lập do Phó Chủ tịch UBND tỉnh/thành phố làm Trưởng Ban, với thành phần tương ứng cấp địa phương.
- Ở các tỉnh biên giới hoặc địa bàn trọng điểm về buôn lậu, Cục Hải quan địa phương sẽ là cơ quan thường trực.
- Ở các tỉnh/thành khác, cơ quan thường trực có thể là Chi cục Quản lý thị trường, Công an tỉnh, hoặc Cục Thuế, tùy theo tình hình thực tế và quyết định của Chủ tịch UBND tỉnh/thành phố.
Ban Chỉ đạo 389 cấp tỉnh có trách nhiệm phối hợp liên ngành, tham mưu UBND cấp tỉnh chỉ đạo công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, hàng giả; xây dựng chương trình hành động, đôn đốc các đơn vị chuyên môn và tổng hợp, báo cáo kết quả hoạt động lên Ban Chỉ đạo 389 quốc gia.
- Cơ cấu Ban Chỉ đạo 389 sau khi tinh gọn: Tập trung đầu mối, nâng cao hiệu quả
Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết số 18-NQ/TW, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đã tiến hành rút gọn đầu mối, loại bỏ sự chồng chéo về tổ chức và chức năng giữa các đơn vị thành viên. Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia đã tiến hành tinh gọn một số bộ phận, trong đó nổi bật nhất là việc tập trung tổ chức và hoạt động của Văn phòng Thường trực tại Bộ Tài chính nhằm tăng cường hiệu quả tham mưu, tổng hợp và điều phối công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên toàn quốc
Cụ thể:
- Các Tổ công tác chuyên trách, các tiểu ban, tổ giúp việc phân tán trước đây đã được giải thể hoặc sáp nhập vào Văn phòng Thường trực để tránh phân tán nguồn lực.
- Chức năng điều phối, tổng hợp thông tin, theo dõi, kiểm tra và tham mưu trước đây do nhiều đơn vị đảm nhiệm riêng lẻ, nay tập trung về Văn phòng Thường trực tại Bộ Tài chính (Cục Hải quan).
- Ở địa phương, một số tỉnh đã hợp nhất hoặc chuyển giao chức năng thường trực từ nhiều cơ quan như Công an, QLTT, Cục Thuế… về cho một đầu mối thống nhất (tùy đặc thù địa bàn là hải quan hoặc QLTT làm thường trực) để thuận tiện trong chỉ đạo và phối hợp.
Sau khi tinh gọn, nhiệm vụ và chức năng của Ban Chỉ đạo 389 được điều chỉnh theo hướng:
- Rút ngắn quy trình chỉ đạo, giảm cấp trung gian, giúp phản ứng nhanh với các tình huống nóng như buôn lậu qua biên giới, buôn bán hàng cấm…
- Nâng cao vai trò điều phối của Văn phòng Thường trực, không chỉ tham mưu mà còn chủ động đề xuất chính sách, tổ chức kiểm tra, xử lý tình huống phức tạp liên ngành.
- Phân quyền mạnh mẽ cho các cơ quan tại địa phương, tạo điều kiện để xử lý nhanh tại chỗ các vụ việc mà không cần đợi chỉ đạo từ Trung ương.
Nhờ sự tinh gọn này, Ban Chỉ đạo 389 hoạt động hiệu quả hơn, đảm bảo sự phối hợp liên ngành thực chất, đồng bộ, đặc biệt trong bối cảnh buôn lậu ngày càng tinh vi, có tổ chức và sử dụng công nghệ cao.
- Kết luận
Ban Chỉ đạo 389 quốc gia là một trong những thiết chế liên ngành mang tính chiến lược, đóng vai trò nòng cốt trong việc bảo vệ thị trường nội địa, doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng Việt Nam. Với sự điều phối đồng bộ từ Trung ương tới địa phương, kết hợp với sự vào cuộc của các lực lượng chức năng và cả hệ thống chính trị, cuộc chiến chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ngày càng đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an ninh kinh tế và phát triển bền vững.
