I. GIỚI THIỆU CHUNG
Chống hàng giả là một bài toán không bao giờ cũ và việc tìm ra một phương pháp nhận diện hiệu quả được hàng giả là một vấn đề cấp thiết hiện nay.
Tem chống hàng giả do Bộ Công An cấp đã được sử dụng đễ gắn vào các sản phẩm của nhà sản xuất, tuy nhiên đã xuất hiện hiện tượng in giả cả tem chống hàng giả này.
Sự ra đời của mã hình vuông (QR code) là một phương thức giao tiếp hữu hiệu giữa sản phẩm với máy tính. Chỉ với 1 điện thoại có camera hoặc máy tính có webcam và một phần mềm cài đặt sẵn là người dùng có thể đọc được các thông tin trên mã vạch, các thông tin này sẽ liên kết với các website về sản phẩm gắn kèm với mã vạch đó. Một xu hướng công nghệ mới đã xuất hiện trên thế giới và lan tỏa đến Việt Nam đó là ứng dụng QR code vào các hoạt động kinh doanh. Có thể kể ra 1 số ứng dụng của QR code vào các hoạt động kinh doanh, quảng bá sản phẩm: Mã số mã vạch các nước
• Sử dụng tại các bến xe bus: người sử dụng khi quét mã QR Code của bến xe bus sẽ biết thông tin về các chuyến xe sắp tới.
• Sử dụng tại bảo tàng: người sử dụng chỉ cần quét mã QR Code đặt cạnh vật trưng bày là biết được thông tin chi tiết và cập nhật về đồ vật đó.
• Sử dụng để mua hàng ở bất kỳ đâu: người sử dụng khi đi tàu điện ngầm, xe bus … nếu thấy thích mặt hàng đang quảng cáo trên đó có thể đặt mua ngay lập tức thông qua QR Code và Mobile Internet.
• Sử dụng tại siêu thị: người mua có thể quét mã QR Code để biết được hàm lượng dinh dưỡng của đồ ăn cần mua.
• Sử dụng tại các hội thảo: người tham gia hội thảo có thể sử dụng QR Code thay cho Business Card của mình.
• Sử dụng với các tờ báo/tạp chí giấy: người đọc có thể quét mã QR Code được in trong tờ báo/tạp chí giấy để truy cập phiên bản online/mobile của tờ
• Sử dụng tại quán bar/club: để xác định xem ca sỹ, ban nhạc, bài nhạc
• Sử dụng với các món ăn: để biết được công thức và cách chế biến món
• Sử dụng với đồ vật cá nhân (xe, áo thun…) : để cung cấp thông tin về
• Sử dụng để thu tiền xe ô tô: thay vì việc phải dừng lại trạm thu phí, xe
ô tô có thể di chuyển qua trạm với tốc độ vừa phải mà vẫn nộp được phí nếu được
Cùng chung xu thế đó, chúng tôi, giảng viên và sinh viên ĐH FPT cũng tham gia vào quá trình thúc đẩy ứng dụng QR code vào thực tế cuộc sống. Hướng tiếp cận của chúng tôi đó là sử dụng QR code vào việc chống hàng giả. Ý tưởng và giải pháp sẽ được chúng tôi đề cập ở những phần tiếp theo của báo cáo này
II. QR code và ứng dụng
1. Giới thiệu về QR code
Mã QR là một mã ma trận (hay mã vạch hai chiều) được phát triển bởi công ty Denso Wave (Nhật Bản) vào năm 1994. Chữ “QR” xuất phát từ “Quick
Response”, trong tiếng Anh có nghĩa là đáp ứng nhanh, vì người tạo ra nó có ý định cho phép mã được giải mã ở tốc độ cao. Các mã QR được sử dụng phổ biến nhất ở Nhật Bản, và hiện là loại mã hai chiều thông dụng nhất ở Nhật Bản.
Mặc dù lúc đầu mã QR được dùng để theo dõi các bộ phận trong sản xuất xe hơi, hiện nay nó được dùng ở nhiều ngành khác nhau. Điều này đưa đến các ứng dụng mới và đa dạng hướng về người tiêu dùng, nhằm làm nhẹ nhàng việc nhập dữ liệu vào điện thoại di động, vốn không hấp dẫn mấy.
Tính khả thi và tiềm năng của Mã QR là vô hạn chứ không chỉ gói gọn trong một phạm vi hay lĩnh vực. Bạn sẽ sớm bắt gặp Mã QR hiện diện khắp mọi nơi và đây có thể là cách nhận dạng, truy xuất thông tin mới trong xã hội hiện đại.
Khả năng lưu trữ dữ liệu mã QR
Số đơn thuần: Tối đa 7.089 ký tự
Số và chữ: Tối đa 4.296 ký tự
Số nhị phân: Tối da 2.953 byte
Kanji/Kana Tối đa 1.817 ký tự
Mức L 7% số từ mã (codeword) có thể được
Mức M 15% số từ mã có thể được phục hồi
Mức Q 25% số từ mã có thể được phục hồi
Mức H 30% số từ mã có thể được phục hồi
Như vậy, so sánh với mã barcode thông thường thì chúng ta thấy lượng thông tin chứa được trên QR code là nhiều hơn, khả năng phục hồi nếu có sai sót cũng là cao hơn. QR Code có thể lưu trữ một địa chỉ hay đường link, thời gian diễn ra một sự kiện, thông tin liên hệ (như vCard), địa chỉ email, tin nhắn SMS, nội dung ký tự văn bản hay thậm chí là thông tin định vị vị trí địa lý.
Tùy thuộc thiết bị đọc mã QR mà bạn dùng khi quét, nó sẽ dẫn bạn tới một trang web, gọi đến một số điện thoại, xem một tin nhắn… Nó có thể xuất hiện ở mọi nơi: trên tạp chí, bảng hiệu, xe bus, danh thiếp hay bất cứ thứ gì người dùng cần biết thông tin. Người dùng với một điện thọai chụp ảnh đi kèm là một phân mềm đọc mã QR sẽ có thể quét qua hình ảnh và trình duyệt web trên máy sẽ vào ngay link vừa tìm được. QR code sẽ là mã vạch thế hệ mới và đi cùng với sự thông dụng của các thiết bị di động , chúng tôi tin rằng QR code trong tương lai gần sẽ thay thế cho mã vạch truyền thống (QR code).
III. VẤN NẠN HÀNG GIẢ VÀ GIẢI PHÁP
Hàng giả đang là vấn nạn của nhiều quốc gia, nhất là khi hàng rào thương mại toàn cầu dần được dỡ bỏ, điều kiện lưu thông hàng hóa được cải thiện, công nghệ sản xuất ngày càng tinh vi hiện đại. Nhưng trên tất cả chính là do sản xuất và kinh
doanh hàng giả, hàng nhái mang lại nhiều lợi nhuận hấp dẫn đã thu hút số người hoạt động trong lĩnh vực này ngày càng nhiều, mặc dù hầu hết quốc gia đều đã ký vào Công ước Bern về bảo vệ quyền tác giả và mỗi nước đều có Luật sở hữu trí tuệ.
Ở phương Tây, hàng giả đang gây tác hại lớn cho các nhà sản xuất chân chính, không chỉ làm thất thu ngân sách mà một số loại hàng còn gây nguy hại đến sức khỏe người tiêu dùng. Báo cáo mới nhất vào tuần trước của Cộng đồng châu Âu cho thấy, số vụ bắt giữ hàng giả tăng đều qua từng năm, riêng năm 2008 có tổng cộng 178 triệu sản phẩm bị bắt giữ, tăng hơn gấp đôi con số 79 triệu của năm 2007.
Số vụ bắt giữ hàng giả cao nhất thuộc về đĩa DVD với tỷ lệ tăng đến 2.600% trong năm 2008, dược phẩm tăng 118%, kế đó là thuốc lá tăng 54%. Hơn 10% lượng hàng bị bắt giữ có nguy cơ tiềm ẩn cho người tiêu dùng, ví dụ dao lam cạo râu, kem dưỡng da, dược phẩm, đồ chơi trẻ em và thực phẩm. Báo cáo vừa nói của
Cộng đồng châu Âu nhận định, Trung Quốc dẫn đầu các quốc gia xuất phát hàng giả, Indonesia xuất nhiều thực phẩm và đồ uống giả, Các Tiểu vương quốc Ả Rập
Thống nhất xuất nhiều thuốc lá giả và Ấn Độ thì nhiều dược phẩm giả. Ở Việt Nam, hàng giả cũng là một vấn đề nhức nhối, ngoài nguyên nhân sâu xa do tâm lý dễ dãi của người tiêu dùng và sự buông lỏng quản lý, còn có một thực tế là nước có biên giới chung với người láng giềng nổi tiếng về sản xuất hàng giả.
Theo thống kê của Bộ Công an, trong vòng năm năm qua, Việt Nam đã phát hiện 11.000 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả tại 43 trên 64 tỉnh thành. Cũng trong thời gian này,quản lý thị trường và hải quan bình quân mỗi năm xử lý khoảng 1.000 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả,xâm phạm sở hữu trí tuệ, mà nhiều nhất là trong lĩnh
Chẳng đâu xa, ngay tại các trung tâm thương mại lớn tọa lạc ở quận 1, chỉ cách UBND TP.HCM chưa đầy 500m, người tiêu dùng có thể thoải mái tìm mua các đĩa DVD phim mới nhất với giá 1.000đ/đĩa, mà nếu mua ở Mỹ thì giá phải trên dưới 20USD. Một chiếc đồng hồ Longines mạ vàng nhái được bán với giá 150.000đ. Rồi áo pull của tất cả những nhãn hiệu danh tiếng như Lacoste, Polo… bày bántràn ngập với giá rất thấp, hay các túi xách của Louis Vuitton, Gucci,
Coach… được bán khoảng 300.000đ/cái, giá chỉ bằng 1/20 so với hàng “xịn”. Nói chung, hầu như nhãn hiệu nào nổi tiếng là đều có hàng giả,hàng nhái. Là đất nước với gần 80% người dân sống dựa vào nông nghiệp, phân bón và thuốc trừ sâu là loại vật tư chủ yếu, vì thế cũng trở thành đối tượng bị làm giả gây thiệt hại không chỉ cho các nhà sản xuất trong và ngoài nước mà còn gây hệ lụy cho người nông dân. Không kém phần nghiêm trọng là rượu giả. Các cơ sở sản xuất rượu giả sử dụng nước pha cồn và phẩm màu hoặc một chút hương liệurồi đóng nhãn mác ngoại để bán, và không ít trường hợp người uống bị ngộ độc, có khi dẫn đến tử vong.Nhiều năm qua, hàng giả không chỉ hoành hành trong nội địa mà có xu hướng thẩm thấu qua các thịtrường quốc tế với nhiều hình thức tinh vi, khó phát hiện, gây thiệt hại uy tín cho các thương hiệu nổitiếng của Việt Nam.
2. Giải pháp chống hàng giả bằng SMS của công ty Vina CHG
Theo tìm hiểu của chúng tôi đây là sản phẩm dịch vụ chống hàng giả có thể nói là tốt nhất và mới nhất ở Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Chỉ bằng những thao
tác nhắn tin hết sức đơn giản, người tiêu dùng có thể biết được sản phẩm mình cầm trong tay có phải là hàng thật hay không. Ý tưởng đơn giản này đã được hiện thực hóa với tem điện tử chống hàng giả SMS. Tem chống hàng giả SMS đã được
Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (VINASTAS) phối hợp với Công ty cổ phần phát triển khoa học công nghệ Vina (Vina CHG) chính thức công bố rộng rãi. Đây là loại tem điện tử được dán trên sản phẩm, trên đó có lớp mã và thông tin hướng dẫn người tiêu dùng kiểm tra sản phẩm, vì thế, khi mua sản phẩm có dán tem này, người tiêu dùng có thể dễ dàng nhận biết sản phẩm đó là thật hay
Để kiểm tra sản phẩm là thật hay giả, người tiêu dùng có thể kiểm tra bằng cách nhắn tin SMS tới tổng đài để đối chiếu thông tin, giá mỗi tin nhắn là 500 đồng. Các bước thao tác gồm cào lớp phủ bạc, nhận mã số sản phẩm, soạn tin nhắn rồi gửi tin đi. Hệ thống sẽ tự động thông báo kết quả kiểm tra sản phẩm.
Các thông tin trên tem gồm: mã xác thực là một dãy số ký tự được in trên tem được phủ 1 lớp trắng bạc bảo vệ bên ngoài; số seri sản phẩm gồm một dãy số ký tự in trực tiếp trên tem và số điện thoại hỗtrợ. Ngoài ra, người tiêu dùng có thể kiểm tra qua cổng truyền thông chống hàng giả Việt Nam bằng cách cào lớp phủ bạc,
nhận mã số sản phẩm, sau đó truy cập vào địa chỉ www.chonghanggiavn.vn hoặc www.chg.vn. Ở trang mục truy vấn, nhập mã số sản phẩm vào ô “nhập mã số sản phẩm”, nhập mã xác thực được cung cấp, nhấp chuột vào ô kiểm tra. Hệ thống sẽ tự động thông báo kết quả kiểm tra sản phẩm.
Đây là một giải pháp hay dựa trên một công nghệ SMS. Tuy nhiên giải pháp này có 1 điểm hạn chế đó là chi phí để triển khai tem (phủ lớp tráng bạc) , tổng đài tin nhắn là khá cao. Bên cạnh đó khách hàng cũng không sẵn sàng kiểm tra khi phải tốn 500 đồng cho chi phí SMS mặc dù số tiền này là không lớn nhưng tâm lý tiêu
IV. QR CODE VÀ GIẢI PHÁP CHỐNG HÀNG GIẢ
Hiện tại chúng tôi đã xây dựng website www.chk.vn để cung cấp giải pháp tổng thể về việc chống hàng giả và quan hệ khách hàng cho nhà sản xuất thông qua công cụ là mã QR. Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng trang web này thành một cầu nối giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng .
Sau khi đăng ký sử dụng dịch vụ, nhà sản xuất sẽ được cấp một tài khoản online.
Với tài khoản này, nhà sản xuất có thể:
• Nhập thông tin sản phẩm của họ để quản lý online sản phẩm của họ.
+ Cách sử dụng sản phẩm
+ Cách nhận biết sản phẩm thật do nhà cung cấp sản xuất
+ Các chương trình khuyến mãi
• Tạo và tải về mã QR cho các đơn vị sản phẩm của họ; mỗi đơn vị sản
phẩm tương ứng với một mã QR duy nhất, đảm bảo không trùng lặp. Các mã QR sau khi tạo sẽ được dán vào sản phẩm trước khi xuất xưởng.
• Xem thống kê có bao nhiêu người dùng kiểm tra tính xác thực sản phẩm của họ trong một khoảng thời gian nhất định (ngày, tháng, năm…)
• Cảnh báo hàng giả trong trường hợp một đơn vị sản phẩm được kiểm tra xác thực nhiều lần ở nhiều nơi khác nhau tại những thời điểm gần nhau
• Xem bình luận, đánh giá và chấm điểm của người tiêu dùng về sản
• Dịch vụ gia tăng: các chiến dịch marketing dành cho sản phẩm.
Ví dụ: thay vì bốc thăm trúng thưởng theo cách truyền thống, khách hàng của nhà sản xuất có thể quét mã vạch để hiện ra kết quả trúng thưởng hoặc không.
Với người tiêu dùng, cung cấp tiện ích cho người tiêu dùng muốn kiểm tra tính đúng đắn của sản phẩm. Với chiếc điện thoại thông minh có cài đặt phần mềm quét mã vạch trên tay cùng một kết nối Internet (wifi, 3G…) tại vị trí đang đứng, người tiêu dùng có thể quét mã QR trên sản phẩm để giải mã ra một đường liên kết web. Nhấn vào đường lien kết web, trình duyệt trên điện thoại sẽ khởi động dẫn người dùng đến trang web xác thực sản phẩm của chúng tôi để người dùng có thể:
• Kiểm tra xác thực sản phẩm, xem sản phẩm này có tồn tại hay không
• Xem số lần sản phẩm này được
• Xem thông tin chi tiết sản phẩm,
• Được cảnh báo nguy cơ nếu hệ thống phán đoán sản phẩm này là giả
• Đánh giá, bình luận về sản phẩm
Ưu điểm của việc này người tiêu dùng có thể kiểm tra tính đúng đắn của sản phẩm ngay tại cửa hàng họ muốn mua chứ không nhất thiết phải mua về nhà rồi mới kiểm tra. Thêm vào đó người dùng chỉ sử dụng internet và Wifi mà không phải là SMS nên chi phí sẽ giảm hơn và kích thích người dùng tính năng này.
Thời điểm hiện tại là rất thích hợp cho sự ra đời hệ thống này. Những yếu tố
• Xu hướng sử dụng QR code trên thế giới là động lực cho sự việc
ứng dụng nó tại các doanh nghiệp VN. Trong bối cảnh cạnh tranh, việc đem những công nghệ mới nhất, giải pháp bán hàng hướng đến khách hàng nhiều nhất là một yêu cầu tất yếu của các doanh nghiệp. Đây là môi trường tốt để các công nghệ tốt
• Sự ra đời của điện thoại thông minh Android, Iphone, Windows
Phone ..với giá thành mức chấp nhận được cho phép người dùng VN có thể tiếp cận dễ dàng. Số lượng người dùng điện thoại thông minh trên thế giới cũng như ở
Việt Nam ngày càng tăng, và dự kiến xu hướng này vẫn còn tiếp tục phát triển.
• Các công nghệ internet: 3G, wifi đã phủ rộng khắp, nên ở nhiều nơi có thể dễ dàng vào internet để kiểm tra thông tin sản phẩm.
• Các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm tiêu dùng là đối tượng mà chúng tôi nhắm đến để phục vụ. Ví dụ như:
Doanh nghiệp kinh doanh trứng gia cầm in mã QR code chứa các thông tin về trứng sạch, ngày sản xuất, hạn sử dụng…như vậy những người làm hàng giả rất khó để lấy bao bì nhãn hiệu đó và đưa vào trứng chưa kiểm định vào. Vì mỗi nhãn hiệu khi đó cũng có “thời gian hết hạn” như là sản phẩm đi kèm.
Doanh nghiệp may mặc ( Việt Tiến, Việt Thắng..), mỗi sản phẩm áo quần sẽ chứa mã QR code để link tới 1 trang web mô tả thông tin chi tiết của sản
Doanh nghiệp nhập khẩu rượu và mỹ phẩm…
Hàng giả là một mối nguy đối với nền kinh tế của mỗi đất nước, cũng là mối nguy với người tiêu dùng vì các thiệt hại về kinh tế, sức khỏe và tinh thần. Cả xã hội cùng tham gia chung sức cho cuộc chiến chống hàng giả này. Chúng tôi hi vọng bằng kiến thức, sức lao động và sự nhiệt tình của mình sẽ góp một phần nhỏ bé vào công việc này. Giải pháp của chúng tôi hiện tại cũng chỉ ở mức vừa hoàn thành phần hiện thực, khi thực tế triển khai chắc chắn sẽ còn gặp phải nhiều khó khăn.
Ông Lâm Hữu Khánh Phương – GV Đại học FPT
