Gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến trường hợp Công ty Dược phẩm Trung ương 3 (TW3) bị hiểu lầm và nhầm lẫn với một doanh nghiệp khác có tên gọi tương tự (công ty này có dính lô hàng tiêu huỷ). Sự trùng lặp trong tên thương mại không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hình ảnh của TW3, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về tầm quan trọng của việc bảo vệ thương hiệu trong ngành dược – lĩnh vực đặc thù với yêu cầu cao về độ tin cậy và chuẩn mực pháp lý.
Trước tính chất phức tạp và nhạy cảm của vụ việc, luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SBLAW – đã có những chia sẻ chuyên sâu trong cuộc phỏng vấn với kênh VTV1, Đài Truyền hình Việt Nam, nhằm làm rõ các khía cạnh pháp lý liên quan cũng như hướng xử lý phù hợp theo quy định hiện hành.
1/ Việc các doanh nghiệp sản xuất có tên tương tự khi đăng kí nhãn hiệu có phổ biến hay không ? Nhất là các doanh nghiệp nhà nước tại sao lại có các tên gọi từ nhãn hiệu đến sản phẩm gần như giống nhau, lí do tại sao ?
Việc các doanh nghiệp có tên gọi tương tự nhau, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, là khá phổ biến tại Việt Nam. Riêng với các doanh nghiệp nhà nước trước đây, tình trạng này gần như là một đặc điểm mang tính lịch sử.
Lý do chính xuất phát từ thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Khi đó, các doanh nghiệp nhà nước thường được đặt tên theo một công thức chung: “Tên ngành + Tên địa phương + Số thứ tự”. Ví dụ, chúng ta có Tổng Công ty Dược Việt Nam và các công ty con như Dược phẩm Trung ương 1, Dược phẩm Trung ương 2, Dược phẩm Trung ương 3… Tương tự, trong các ngành khác cũng có Xí nghiệp Xây dựng số 1, Công ty Cơ khí số 5, v.v.
Mô hình đặt tên này phục vụ cho mục đích quản lý của nhà nước, giúp phân biệt các đơn vị trong cùng một ngành, tại cùng một khu vực. Tuy nhiên, khi chuyển sang kinh tế thị trường, các doanh nghiệp này tiến hành cổ phần hóa và hoạt động độc lập. Tên gọi cũ, vốn đã quen thuộc với người tiêu dùng, thường được giữ lại như một phần tài sản thương hiệu. Điều này vô hình chung tạo ra một “họ” doanh nghiệp có tên gọi gần giống nhau, dẫn đến nguy cơ nhầm lẫn cao khi một trong số đó gặp sự cố.
2/ Dưới góc nhìn chuyên môn, sự việc tiêu hủy thuốc của đơn vị A mà đơn vị B lại chịu vạ lây như vừa qua có phải là hiện tượng phổ biến ? Thực tiễn pháp lý để giải quyết vấn đề này nên như thế nào ?
Đây là một hiện tượng tương đối phổ biến trong thời đại khủng hoảng thông tin, không chỉ riêng ngành dược. Khi một thông tin tiêu cực được lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội, công chúng thường chỉ nắm bắt những yếu tố chính như “công ty dược phẩm A”, mà ít khi xác minh đầy đủ tên gọi, mã số doanh nghiệp hay logo. Sự tương đồng về tên gọi khiến đơn vị bị oan ngay lập tức trở thành nạn nhân của “bão” truyền thông.
Về mặt pháp lý, doanh nghiệp bị ảnh hưởng có một số hướng để tự bảo vệ:
- Biện pháp dân sự: Doanh nghiệp có thể khởi kiện đơn vị có hành vi gây nhầm lẫn (nếu có yếu tố cố ý) hoặc các bên đưa tin sai sự thật để yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Thiệt hại ở đây là những tổn thất thực tế về doanh thu, chi phí xử lý khủng hoảng, và tổn thất về uy tín thương hiệu (một loại tài sản vô hình). Tuy nhiên, việc chứng minh mức độ thiệt hại do uy tín bị sụt giảm là vô cùng phức tạp và là một thách thức lớn trong thực tiễn xét xử tại Việt Nam.
- Sử dụng Luật Cạnh tranh: Nếu có bằng chứng cho thấy đơn vị kia đã có hành vi “chỉ dẫn gây nhầm lẫn” theo Điều 45 Luật Cạnh tranh, ví dụ như sử dụng tên thương mại, nhãn hiệu tương tự để làm sai lệch nhận thức của khách hàng về doanh nghiệp mình, thì đây là một hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Doanh nghiệp bị hại có thể khiếu nại lên Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia để yêu cầu xử lý.
- Yêu cầu xử lý hành chính: Gửi yêu cầu đến các cơ quan quản lý báo chí, thông tin và truyền thông để yêu cầu các trang tin, mạng xã hội đã đăng tải thông tin sai lệch phải gỡ bỏ và đính chính thông tin.
Thực tiễn cho thấy, giải pháp hiệu quả và nhanh chóng nhất thường là chủ động xử lý khủng hoảng truyền thông, kết hợp với các hành động pháp lý để tăng sức nặng cho tuyên bố của mình.
3/ Có thể có những giải pháp nào để tránh trường hợp “mượn danh” trong ngành dược?
Để tránh rơi vào tình thế “tình ngay lý gian”, các doanh nghiệp cần một chiến lược bảo vệ thương hiệu toàn diện và chủ động ngay từ đầu.
- Thứ nhất, xây dựng bộ nhận diện thương hiệu khác biệt: Đây là yếu tố cốt lõi. Ngoài tên gọi, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào logo, slogan, màu sắc đặc trưng, và kiểu dáng bao bì sản phẩm. Phải làm sao để khi nhắc đến sản phẩm, người tiêu dùng ngay lập tức hình dung ra những yếu tố nhận diện riêng biệt này chứ không chỉ là cái tên chung chung. Công ty Dược phẩm Trung ương 3 đã làm tương đối tốt việc này với logo TW3 nổi bật.
- Thứ hai, đăng ký bảo hộ toàn diện các tài sản trí tuệ: Doanh nghiệp phải đăng ký bảo hộ nhãn hiệu (bao gồm cả tên gọi và logo) cho tất cả các nhóm sản phẩm, dịch vụ mình kinh doanh. Việc này tạo ra một “lá chắn” pháp lý vững chắc. Khi có tranh chấp, Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là bằng chứng không thể chối cãi về quyền sở hữu và sử dụng hợp pháp.
- Thứ ba, chủ động truyền thông và định vị thương hiệu: Doanh nghiệp không nên chờ đến khi khủng hoảng xảy ra mới lên tiếng. Cần liên tục thực hiện các chiến dịch truyền thông để củng cố vị thế và câu chuyện thương hiệu riêng của mình trong tâm trí công chúng. Hãy cho khách hàng biết bạn là ai, bạn khác biệt với “những người anh em cùng họ” khác như thế nào.
- Thứ tư, thiết lập hệ thống giám sát thương hiệu: Cần có một bộ phận chuyên trách hoặc sử dụng dịch vụ bên ngoài để liên tục “lắng nghe” thông tin trên thị trường và không gian mạng. Việc này giúp phát hiện sớm các hành vi xâm phạm, các thông tin gây nhầm lẫn để có thể phản ứng ngay lập tức trước khi khủng hoảng bùng phát.
Tóm lại, trong bối cảnh thị trường cạnh tranh và thông tin phức tạp, việc xây dựng và bảo vệ một thương hiệu khác biệt không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn đối với mỗi doanh nghiệp.
