Trong bối cảnh Việt Nam tích cực hội nhập kinh tế quốc tế và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, việc hoàn thiện thể chế và cơ cấu tổ chức của các cơ quan quản lý sở hữu trí tuệ (SHTT) trở nên đặc biệt cấp thiết. Mới đây, một loạt các quyết định quan trọng của các Bộ, ngành đã được ban hành, nhằm kiện toàn chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các cơ quan đầu mối trong lĩnh vực SHTT, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho hoạt động bảo hộ và khai thác tài sản trí tuệ tại Việt Nam.
Hiện nay, hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về SHTT ở Việt Nam được định hình một cách rõ ràng, nổi bật gồm Cục Sở hữu trí tuệ, Cục Bản quyền tác giả, Cục Trồng trọt và Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia, hoạt động dưới sự quản lý của các bộ chủ quản tương ứng. Mỗi cơ quan đảm nhiệm một mảng quan trọng trong hệ sinh thái sở hữu trí tuệ, góp phần thúc đẩy khoa học công nghệ, bảo vệ sáng tạo và thương mại hóa tài sản trí tuệ.
- Cục Sở hữu trí tuệ – Cơ quan đầu mối quản lý sở hữu công nghiệp
Ngày 03/03/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành Quyết định số 156/QĐ-BKHCN, quy định rõ chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Cục Sở hữu trí tuệ. Theo quyết định này, Cục là cơ quan trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, thực hiện quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công về sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, tên thương mại và bí mật kinh doanh.
Địa chỉ: Số 386 Nguyễn Trãi, Quận Thanh Xuân, Hà Nội.
Website: www.ipvietnam.gov.vn
Cục có thẩm quyền:
- Tiếp nhận, thẩm định, cấp và quản lý văn bằng bảo hộ sở hữu công nghiệp;
- Xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về sở hữu công nghiệp;
- Đại diện Việt Nam trong hợp tác quốc tế về SHTT, đặc biệt trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, RCEP.
Cơ cấu tổ chức của Cục Sở hữu trí tuệ gồm Cục trưởng và các Phó Cục trưởng. Cục trưởng chịu trách nhiệm toàn diện trước Bộ trưởng và pháp luật; các Phó Cục trưởng hỗ trợ theo phân công. Bộ máy chuyên môn bao gồm các phòng: Văn phòng, Kế hoạch – Tài chính, Tổ chức cán bộ, Đăng ký, Pháp chế và Chính sách, Hợp tác quốc tế, Thanh tra và Giải quyết khiếu nại. Trong đó, Văn phòng có con dấu riêng, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước và ngân hàng. Cục cũng có các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc như Trung tâm Thẩm định Sáng chế, Trung tâm Thẩm định Nhãn hiệu, Trung tâm Thẩm định Nhãn hiệu quốc tế – Chỉ dẫn địa lý – Kiểu dáng công nghiệp, và Trung tâm Phát triển tài sản trí tuệ.
Việc kiện toàn Cục Sở hữu trí tuệ theo hướng hiện đại hóa, minh bạch hóa và số hóa thủ tục hành chính được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian xử lý đơn và tăng cường bảo vệ hiệu quả quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
- Cục Bản quyền tác giả – Cơ quan chuyên trách về quyền tác giả và quyền liên quan
Tiếp theo, ngày 18/3/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 693/QĐ-BVHTTDL, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Bản quyền tác giả. Cục là cơ quan giúp Bộ thực hiện quản lý nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả – một lĩnh vực đang ngày càng trở nên quan trọng trong nền kinh tế sáng tạo.
Địa chỉ:
Trụ sở chính tại Hà Nội: Số 33, ngõ 294/2 phố Kim Mã, Quận Ba Đình, Hà Nội
Website: www.cov.gov.vn
Văn phòng đại diện tại TP.HCM: Số 170 Nguyễn Đình Chiểu, Phường 6, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh
Văn phòng đại diện tại Đà Nẵng: Số 58 Phan Chu Trinh, Quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng.
Cục có nhiệm vụ:
- Cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan;
- Tư vấn xây dựng, hoàn thiện chính sách và pháp luật về bản quyền;
- Phối hợp xử lý vi phạm bản quyền, đặc biệt trong môi trường số;
- Hợp tác quốc tế về bản quyền, thực hiện các cam kết theo Công ước Berne,…
Cơ cấu tổ chức của Cục Bản quyền tác giả gồm Cục trưởng và các Phó Cục trưởng do Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch bổ nhiệm, miễn nhiệm theo quy định. Cục trưởng điều hành toàn bộ hoạt động của Cục, chịu trách nhiệm trước Bộ trưởng và pháp luật; đồng thời quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các đơn vị trực thuộc. Các phòng chuyên môn, nghiệp vụ của Cục gồm: Văn phòng Cục; Phòng Quản lý và Hợp tác quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan; Phòng Quản lý Công nghiệp văn hóa; và Phòng Đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan. Đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc là Trung tâm Bảo vệ bản quyền Việt Nam, có chức năng hỗ trợ thực thi quyền tác giả và quyền liên quan. Cục trưởng chịu trách nhiệm bố trí, sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức và ban hành Quy chế làm việc của Cục theo đúng quy định pháp luật.
Trong thời đại bùng nổ nội dung số, phim ảnh, phần mềm, âm nhạc trực tuyến,… thì việc nâng cao vai trò của Cục Bản quyền là bước đi cần thiết để bảo vệ nhà sáng tạo và thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa phát triển bền vững.
- Cục Trồng trọt – Quản lý quyền sở hữu trí tuệ đối với giống cây trồng
Trong lĩnh vực nông nghiệp, ngày 11/10/2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 4179/QĐ-BNN-TCCB, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Trồng trọt.
Địa chỉ: Số 2, Ngọc Hà, Bà Đình, Hà Nội.
Website: http://www.cuctrongtrot.gov.vn
Theo đó, Cục có chức năng quản lý nhà nước về quyền sở hữu trí tuệ đối với giống cây trồng. Cục được giao:
- Tiếp nhận, thẩm định và cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu giống cây trồng mới;
- Hợp tác quốc tế trong khuôn khổ Công ước UPOV;
- Hướng dẫn doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu trong việc bảo hộ giống cây trồng;
- Thực hiện kiểm tra, giám sát thị trường giống có bảo hộ.
Cơ cấu tổ chức của Cục Trồng trọt gồm Cục trưởng và các Phó Cục trưởng do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bổ nhiệm, miễn nhiệm theo quy định. Cục trưởng điều hành toàn bộ hoạt động của Cục, chịu trách nhiệm trước Bộ trưởng và pháp luật; Phó Cục trưởng hỗ trợ công tác theo phân công, chịu trách nhiệm trước Cục trưởng. Các tổ chức tham mưu gồm: Văn phòng Cục (có bộ phận phía Nam), Phòng Kế hoạch – Tổng hợp, Phòng Pháp chế – Thanh tra, Phòng Cây lương thực – thực phẩm, Phòng Cây công nghiệp – cây ăn quả, Phòng Sử dụng đất nông nghiệp và Môi trường, và Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng. Cục Trồng trọt cũng là đơn vị thường trực về bảo hộ giống cây trồng, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thành viên theo Công ước UPOV 1991. Đơn vị sự nghiệp trực thuộc là Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng quốc gia, đặt tại Hà Nội, có con dấu và tài khoản riêng.
Đây là mảng đặc thù trong hệ thống SHTT, liên quan trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, an ninh lương thực và giá trị của nông sản Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
- Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia – Tổ chức sự nghiệp nghiên cứu và hỗ trợ thương mại hóa SHTT
Song song với các cơ quan quản lý nhà nước, Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia (trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ) đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật, nghiên cứu và phát triển chính sách về SHTT. Mặc dù không có chức năng quản lý nhà nước, nhưng Viện là đơn vị:
- Nghiên cứu và đề xuất chính sách về tài sản trí tuệ và đổi mới sáng tạo;
- Đào tạo, phổ biến kiến thức SHTT cho cộng đồng doanh nghiệp và trường đại học;
- Hỗ trợ khai thác, định giá, và thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ;
- Xây dựng các nền tảng công nghệ (như IPPlatform) và công cụ phân tích dữ liệu sáng chế.
Trong xu thế kinh tế tri thức, Viện giữ vai trò cầu nối giữa kết quả nghiên cứu – tài sản trí tuệ – thị trường.
Địa chỉ: Số 39 Trần Quốc Toản, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Website: www.nip.org.vn
- Hướng đến hệ sinh thái sở hữu trí tuệ hiệu quả và thực chất
Việc ban hành các quyết định mới như 156/QĐ-BKHCN, 693/QĐ-BVHTTDL, 4179/QĐ-BNN-TCCB thể hiện rõ định hướng của Chính phủ trong việc chuyên môn hóa và hiện đại hóa công tác quản lý sở hữu trí tuệ. Đồng thời, việc xác định rõ ràng phạm vi và chức năng của từng cơ quan giúp:
- Tăng cường hiệu quả phối hợp liên ngành;
- Nâng cao năng lực thực thi quyền SHTT;
- Thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ và chuyển giao công nghệ.
Hệ thống này tạo điều kiện để doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu và nhà sáng tạo yên tâm đăng ký, khai thác và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ – từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.
Kết luận
Sự kiện ban hành đồng loạt các quyết định kiện toàn chức năng, nhiệm vụ cho Cục Sở hữu trí tuệ, Cục Bản quyền tác giả, Cục Trồng trọt và hoạt động hỗ trợ từ Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia đã chính thức đánh dấu bước hoàn chỉnh cấu trúc hệ thống quản lý sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Đây là nền tảng vững chắc để thực hiện Chiến lược SHTT đến năm 2030, đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế sâu rộng.
